بارها ازمقابل سر در باغ ملی گذشته‌ایم، یا تصویر این بنا را درجایی دیده‌ایم بی آنکه بدانیم پشت این در بزرگ محوطه گسترده و زیبایی با بناهای تاریخی شگفت انگیز پنهان است؛ بنایی که با نمای کاشی از بافت مجاورش متمایز شده. موزه-کتابخانه ملک، گنجینه‌ای مهم از پیشینه فرهنگی و هنری ماندگار ایران است. این مجموعه که با سرمایه حاج حسین ملک جمع آوری شده، اکنون در محوطه باغ ملی تهران در بافتی قدیمی از این شهر قرار دارد. این مجموعه در ابتدا کتابخانه بوده است و سپس مرحوم ملک در سال 1343 ش به این فکر افتاد تا در کنار کتابخانه غنی خود، موزه‌ای از اشیا با ارزش هنری و تاریخی به وجود آورد تا به قول وی محققان خارجی کتابخانه بتوانند مظاهر هنر و تمدن ایران را، به سهولت از نزدیک مشاهده کنند و موزه‌ای به وجود بیاورد که بتواند با بهترین موزه‌های دنیا برابری کند.
تنها اثر در معرض نمایش محمد زمان
این مجموعه گلچینی از اوج هنر ایرانی است که شامل نقاشی‌های دوران مختلف فرهنگی و تاریخی، هنر لاکی و همچنین نسخ خوشنویسی بسیار نفیس، چاپ سنگی، فرش، تمبر و کلکسیون‌های بی نظیر مسکوکات می‌شود. همان یک قلمدان محمد زمان کافی است تا این موزه اعتبار جهانی بیابد. محمد زمان مسبب دگرجویی‌های هنری در زمان خود بود و ما وارثان این طرز تلقی از هنر هستیم. نوجوئی‌های محمد زمان نقاش صفوی آن چنان پیشرو است که شکاف قابل ملاحظه ای نسبت به اسلافش ایجاد کرده است. این قلمدان تنها اثر از محمد زمان است که در ایران، در معرض دیدعموم قرار دارد. اکثر آثار این هنرمند در دست مجموعه داران و موزه‌های معتبر است که از بیم آسیب دیدن حتی حاضر به معرفی آن نیستند.
شگفتی‌های موزه ملک
قلمدان بی نظیر دیگر، اثر محمود خان ملک الشعرا، نقاش قاجاری است که در این موزه جلوه‌گری می‌کند. محمود خان از نوابغ هنری ایران کهن؛ انسانی ذوالفنون و آگاه به زمان خویش بوده است که برای هنرمندان پس از خود جهانی نوین به ارمغان آورده است. به تمام جذابیت‌های این موزه، اصل تصویر خورشید خانم را هم اضافه کنید که توسط صنیع‌الملک ابوالحسن غفاری کشیده شده؛ نقاشی که درحافظه تصویری همه ما جای دارد. همچنین خودنگاره‌ای از کمال‌الملک محمد غفاری با اسلوبی بسیار ورزیده و همچنین آثار زیبای خوشنویسی میرعماد و قرآن بایسُنقری، تصویرهای چاپ‌سنگی میرزا علیقلی خوئی، این موزه را مزین کرده است. از دیگر شاهکارهای این موزه، قرآن معروف به بایسنقری، شاهنامه بایسنقری و کلیله و دمنه بهرامشاهی است که تماشایی است. قدیمی‌ترین قرآن موزه ملک که یکی از گنجینه‌های مهم آن به شمار می‌رود، منسوب به خط امام حسن مجتبی(ع) با خط کوفی است که مهر شاه اسماعیل نیز در آن وجود دارد و شامل چند برگ از قرآن بوده و کامل نیست.قرآن‌های خطی بی‌نظیر با جلدهای مطلا، شاهنامه و خمسه نظامی به خط محمدبن مطهر نیشابوری که برای سلطان بایسنقر نوشته شده، با مینیاتوری که صحنه تقدیم شاهنامه را نشان می‌دهد و سال کتابت آن ۸۳۷ قمری است نیز در این بخش به چشم می‌خورد. موزه ملک از دو طبقه تشکیل شده است؛ در طبقه همکف می‌توانید از سکه‌های دوران مختلف ماقبل تاریخ، بعد تاریخ و دوران معاصر دیدن کنید. همچنین در بخش‌های دیگر نقاشی‌های ایرانی در دوره‌های مختلف، به‌خصوص قاجار ازهنرمندانی چون کمال الملک و صنیع الملک زینت بخش موزه است.
هفت مجموعه گرانبها
موزه ملی ملک از هفت مجموعه تشکیل شده است؛ مجموعه سکه، مجموعه آثار هنری، مجموعه هنر لاکی، مجموعه تمبر، مجموعه فرش، مجموعه بانو ملک و مجموعه آثار خوشنویسی. مجموعه سکه‌های موزه ملک شامل سه هزار قطعه سکه و مدال ایرانی از سده ششم پیش از میلاد تا دوران پهلوی و نیز سکه‌هایی از یونان، جانشینان اسکندر، امپراتوری بیزانس، خلفای اسلامی و امپراتوری عثمانی است. مجموعه آثار هنری شامل تابلوهای نقاشی هنرمندان به نام ایرانی مانند کمال الملک غفاری، لطفعلی صورتگر، هادی خان تجویدی و برخی نقاشان اروپایی است. در مجموعه هنر لاکی می‌توانید قلمدان و قاب آیینه‌ای با قدمتی 300 ساله را از نزدیک ببینید. در مجموعه تمبر هزاران قطعه تمبر از نخستین تمبرهای منتشر شده در ایران و جهان تا زمان حاضر گردهم آمده است. مجموعه فرش مجموعه‌ای بی نهایت نفیس است که از دست بافته‌های زبده‌ترین بافندگان دو سده اخیردر نقاط مختلف ایران رونمایی می‌کند. در مجموعه بانو ملک تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی انتظارتان را می‌کشد. مجموعه آثار خوشنویسی آثاری از بزرگ ترین و نامدارترین خوشنویسان ایران و اسلام مانند یاقوت مستعصمی، علیرضا عباسی، میرعماد، احمد نیریزی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی را در خود جای داده است.
گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران
این کتابخانه با داشتن ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس، یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران است که امتیاز کتابخانه ملک به گرانبها بودن و ارزش هنری آثار است. همچنین این کتابخانه دارای حدود 70 هزار کتاب چاپی، 3400 کتاب چاپ سنگی و 548 عنوان نشریه ادواری در 4000 مجلد است. بخش قابل توجهی از کتاب‌های چاپی متعلق به پیش از سال 1320 خورشیدی هستند واز نخستین کتاب های چاپی ایران به شمار می‌روند. پژوهشگران و دانشجویان همچنین می‌توانند از خدمات جست‌وجو و دست‌یابی به اطلاعات تخصصی در محیط وب، پایگاه‌های اطلاعاتی و بانک منابع اطلاعاتی الکترونیکی لاتین «نیتو» بهره بگیرند. همچنین در کتابخانه دیجیتال ملک می‌توانید در بین پایگاه‌های تخصصی اطلاعات مورد نیاز خود را بدست آورید و درخواست کتاب خود را ثبت کنید.
