خانه سوکیاس (دانشگاه هنر اصفهان)

جلفای اصفهان محل برخورد آرای مختلف و جلوه‌های بی نظیری از فرهنگ‌ و هنر است. نمونه‌های این تضارب آرا را می‌توانید در خانه‌های تلفیقی از هنر ایرانی‌اسلامی و ارمنی بیابید که در دوران مهاجرت مسیحیانِ کوچ داده شده از جلفای آذربایجان به اصفهان در این منطقه ساخته شده است. جلفای اصفهان در دوران شاه عباس اول و به دستور او شکل یافت. محله‌ای دارای اکثر المان‌های مشابه سایر محله‌های شهر اصفهان؛ میدان اصلی، چهارسو، مادی و خانه‌هایی به ظاهر شبیه خانه‌های اصفهان است. خانه سوکیاس یکی از خانه‌های به جا مانده از دوران صفوی است که به نام آخرین مالک او معروف است. این بنا به لحاظ کلیت، ترکیب و ظاهر معماری مشابه دیگر بناهای زمان خود و همگام با بافت شهری است و به لحاظ کاربردی تابع فرهنگ و آداب و رسوم مسیحی آن زمان است. گرچه این بنا برای سکونت ارامنه ساخته شده اما شیوه معماری عصر صفوی اصفهان درآن رعایت شده است.

بزرگترین فضای خانه سوکیاس، مانند دیگر بناهای شهر اصفهان، حیاط است. حیاط این بنا در واقع کوشک مانندی شبیه کوشک‌های صفوی است که با اسلوب باغ آرایی مسیحی شکل یافته است. این بنا دو قسمت جنوبی و شمالی نسبت به حیاط  دارد که قسمت جنوبی به حیاط خلوت مشرف است و ورودی از قسمت شمالی و هشتی آن صورت می‌گیرد. این بنا تا ارتفاع دو طبقه بلندی دارد، که بر صفه‌ای به ارتفاع حدود 40 سانتیمتر و سقف‌های گنبدی و طاق و تویزه قرار گرفته است. سردر بنا مقرنس‌کاری شده و سکوهای دمِ درِ چوبی، هشتی و راهرو منشعب به مطبخ است و نمازخانه مخصوص و اتاق‌های مشرف به ایوان کوچک و ستون‌دار هستند. حیاط شامل باغچه‌ها و حوض است که در قسمت شمالی بنا واقع شده است. قسمت شمالی شامل تالار، ایوان ستون‌دار و اطاق‌ها است. مصالح اصلی خشت با پوشش حفاظتی است. تالار مزین یا حوض‌خانه به‌صورت صلیبی است که در دو طبقه با گنبد دوار بر مقطع چهارضلعی و حوض فواره دار در وسط  که از سمت شمال با ارسی به ایوان مرتفع و طاقچه‌های مزین با نقاشی‌ قرین شده و مشرف به باغچه بزرگ شمالی است. این تالار از سمت جنوب با درب چوبی به حیاط خلوت یا قسمت جدا شده از حیاط کلی راه می‌یابد. همچنین دالانی در قسمت غربی بنا قرار دارد که دو حیاط اصلی بزرگ و حیاط جنوبی کوچک را به هم متصل می‌کند.

بنا به لحاظ تزئینات درونگراست. از تزئینات خانه سوکیاس می‌توان تزئینات چوبی، آجرکاری، تنگبری، مقرنس‌کاری‌، حجاری و به‌خصوص نقاشی‌دیواری که به سبک و سیاق‌های مختلفی اجرا شده است اشاره کرد. نقاشی‌های به جا مانده نمونه بسیار خوبی از نخستین الگوهای فرنگی‌سازی و همچنین نقاشی دیواری به شیوه غالب سبک اصفهان صفوی است که همپای نمونه‌های چهلستون و عالی‌قاپو است. نقاشی‌های ایوان سوکیاس دیدنی‌ترین جای این بناست که به‌جز کاخ‌های صفوی نمونه دیگری برای آن نمی‌توان یافت. احتمالا کارفرما و بانی این عمارت شخصی با نفوذ و متمول و در عین حال خوش سلیقه بوده است. جالب اینجاست که بیشتر نقاشی دیواری‌های ارامنه بر مبنای داستان‌های دینی است و در این مورد می‌بینیم که این بنا به روش کاخ آرایی صفویان تزیین یافته است. احتمالا نقاشان ایرانی (مسلمان و ارمنی) و همچنین نقاشان خارجی با تکنیک‌های مختلفی از جمله رنگ‌های تمپرا تخم‌مرغی، رنگ‌های صمغی و رنگ و روغن با اسلوب‌های مختلف در این خانه هنرنمایی کرده‌اند. نقاشی‌های این بنا در موضوعات و ژانرهای بزمی، پرتره  و منظره؛ به سیاق نگارگری ایرانی و نقاشان شمال اروپا انجام شده است. این امر خود شاهد تضارب چند الگویی در زمان صفویان در هنر و فرهنگ است. این دستاورد فرهنگی در زمان صفویان نتیجه آزادی نسبی ادیان مختلف و همچنین روابط حسنه با دیگر ممالک است؛ دوران با شکوهی برای اصفهان زیبا که در تاریخ مکتوب بی‌سابقه است.

این بنا اکنون خوشبختانه یا متاسفانه در اختیار دانشگاه هنر اصفهان قرار دارد. خوشبختانه به دلیل آنکه دانشگاه هنر مسئولیت حفاظت و مرمت بنا را متعهد شده و متاسفانه برای آنکه بازدید از بنا برای عموم با موانعی همراه است. به هر حال دیدن این بنا به هماهنگی با دانشگاه و کمی وقت گذاشتن می‌ارزد چون مشابه دیگری برای آن موجود نیست.

خانه سوکیاس در محله جلفا و جنوب‌غربی شهر و در خیابان حکیم نظامی کوچه سنگتراش‌ها که از طرف شمال به زاینده‌رود و از سمت جنوب به کوه صفه می‌رسد قرار دارد. این بنا در بافت تاریخی جنوب‌غرب اصفهان قرار دارد و مکان‌های دیدنی مانند خانه داوید، مدرسه فرانسوی‌ها، کلیساها و خانه‌های تاریخی زیادی نزدیک به این بنا قرار دارند که دیدنی هستند. 

بازدید از خانه سوکیاس نیاز به هماهنگی با روابط عمومی دانشگاه هنر اصفهان دارد و عموما از ساعت 9 تا 15  زمان خوبی برای مراجعه است.