«مسجد وکیل» که «مسجد سلطانی» نیز خوانده میشود، یکی از یادگارهای خاندان زندیه، در شیرازِ سده دوزادهم خورشیدی، پایتخت کریم خان زند است که نامش در فهرست آثار ملی ایران جای دارد.
در تاریخ آمده است که کریم خان، «وکیل الرعایا»ی ایران، در هنگام ساخت مسجد وکیل، نوزاندگانی را برای شاد کردن دل و شتاب دادن به بازوان کارگران میفرستاده است.
این مسجد زمینی با گسترهای بیش از 1 هکتار دارد که سازهای در میان آن قرار گرفته است. درازای ساختمان مسجد وکیل ۱۲۰ متر و پهنای آن ۸۰ متر است، که در چنین اندازهای صحن و سرای و شبستان ها و ایوان ها و رواق‌ها را در خود جای داده است. در تاریخ نگاریها آمده که معمار مسجد وکیل «میرزا نصیر شیرازی» بوده است. هرچند برخی از صاحبنظران این مدعا را نپذیرفتهاند.
ساختار این مسجدِ «بافتِ آجری» که تنها در 2 سال به سرانجام رسیده، دارای بخشهای گوناگونی است؛ سردر، به همراه دیوارنوشته هایی به خطوط «ثلث»، «کوفی» و «نستعلیق»، درگاه، دالان و میانسرای مسجد وکیل با دیوارهای میناکاری شده سبز و سرخ آراسته شدهاند. همچنین 2 ایوان و 2 شبستان، یکی بزرگ و تابستانه و دیگری کوچک و زمستانه نیز از شاخصههای مسجد وکیل هستند.
این مسجد پرآوازه 2 گلدسته 20 متری دارد و محراب مرمرینِ مقرنسِ خطاطی شده با تزئینات کاشی لاجورد نیز خودنمایی میکنند. همچنین در صحن این مسجد یک منبر 14 پله گلنشان از مرمر مراغه هم به چشم میخورد.
3 تاق از سنگ مرمر و همچنین تاقنماهای لچکی، از جمله آرایههای مسجد وکیل شیراز به شمار میروند. آرایش به کار رفته برای کاشی‌کاریِ هفت رنگ سازه و همچنین سنگتراشی مرمر یکپارچه 48 ستون مارپیچ که در 4 ردیف 12 تایی قرار گرفتهاند، در شهر شیراز بیمانند است. آستانه درگاه مسجد وکیل سقفی کاشیکاری به خط کوفی دارد و به دالانی هشت سو میرسد. دالان نیز با 2 راهرو به تالار میرسد.
از ویژگی های مسجد وکیل یکی همین است که گنبدخانه ندارد و یکی دیگر نیز آن که مناره ندارد. به جای مناره، 2 «ماذنه» بر فراز سردر درگاه این سازه قرار گرفته است. درگاهِ دو لنگه مسجد وکیل به بلندای 8 متر و پهنای 3 متر در کنار «راسته ی شمشیرگرها»ی «بازار وکیل» شیراز گشوده میشود.
