استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران واقع شده و پس از کرمان دومین استان بزرگ ایران است.
تاریخچه
براساس برخی روایت‌ها نام سیستان تغییریافته‌ی سجستان یا سکستان است که به معنی سرزمین سکاها بوده است. سکاها قومی بودند که حدود 2500 سال قبل از میلاد به اطراف رودخانه هیرمند مهاجرت کردند. این سرزمین در شاهنامه‌ی فردوسی به عنوان محل تولد رستم معرفی شده است.
وجود آثار تاریخی کهن مانند سنگ نگاره‌های مربوط دوران شکار و پیش از به وجود آمدن زبان در اطراف تپه سنگی شهر سراوان، نشان از سابقه‌ی طولانی سکونت بشر در این منطقه دارند.
جغرافیا
حدود ۶۵ درصد جمعیت این استان را افراد زیر ۳۰ سال تشکیل می‌دهند. به این ترتیب سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان کشور به حساب می‌آید. همچنین، همان طور که از نام آن پیداست این استان از دو قسمت سیستان و بلوچستان تشکیل شده است که این دو بخش از نظر شرایط طبیعی کاملا متفاوت هستند. بخش سیستان در قسمت شمالی استان و حوزه مسطحی قرار دارد که متشکل از آبرفت‌های قدیم و جدید رود هیرمند است و بخش بلوچستان منطقه‌ای کوهستانی است که از شمال به کویر لوت و از جنوب به دریای عمان منتهی می‌شود.
این استان از شمال به خراسان، از غرب به کرمان و هرمزگان، از جنوب به دریای عمان و از شرق به افغانستان و پاکستان محدود می‌شود.
آب و هوا
از پدیده‌های هواشناسی قابل توجه استان سیستان و بلوچستان می‌توان به بادهای شدید موسمی، طوفان شن، رگبارهای سیل آسا، رطوبت زیاد و مه صبحگاهی اشاره کرد. از آن‌جایی که فصل گرما طولانی‌تر از فصل سرماست و حداقل دما به ندرت به صفر درجه سانتی گراد می‌رسد، امکان رویش گیاه در زمین‌های آبی آن تقریبا در کل سال امکان‌پذیر است.
شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان از 22 شهرستان از جمله زاهدان، زابل، ایرانشهر، چابهار، قصرقند، دوست‌محمد و سراوان تشکیل شده است.
زاهدان
شهر زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان است که با جمعیتی بالغ بر 580 هزار نفر، دوازدهمین شهر پرجمعیت ایران است. زاهدان هوایی گرم و خشک دارد و بادهای ۱۲۰ روزه تاثیر زیادی بر دمای آن می‌گذارند.
این شهر تا پیش از وقوع جنگ جهانی دوم روستایی کوچک به نام «دُزداب» بوده تا این‌که در سال 1308خورشیدی نام آن به زاهدان تغییر کرد.
از میان جاذبه‌های گردشگری زاهدان می‌توان به بازارچه‌ی سرپوش، ساختمان قدیمی دادگستری، انبار ملکه، خانه ایوبی، کاروانسرای نصرت آباد، مسجد زرنج زاهدان، مسجد شاه علی، موزه‌ی منطقه‌ای جنوب شرق ایران و موزه‌ی پست و ارتباطات اشاره کرد.
زابل
شهرستان زابل یکی از شهرهای مهم مرزی ایران است. موزه مردم شناسی، تخت عدالت، کوه خواجه در ۳۰ کیلومتری زابل، شهر سوخته، کاروانسرای فرنگی و دهانه‌ی غلامان تعدادی از جاذبه‌های دیدنی این شهر هستند.
ایرانشهر
ایرانشهر در مرکز منطقه بلوچستان قرار گرفته است و فاصله‌ی آن تا مرکز استان، 345 کیلومتر است. این شهر به شهر 72ملت معروف است که از عمده اقوام ساکن در آن می‌توان به اقوامی چون بیرجندی، سیستانی، ترک، لر، کرد، شمالی، اصفهانی، یزدی و کرمانی اشاره کرد.
در سفر به ایرانشهر می‌توان از قلعه‌ی ناصری، رودخانه دامن و خانه‌ی آیت‌الله خامنه‌ای در زمان تبعید دیدن کرد.
چابهار
شهرستان چابهار از دو شهر چابهار و نگور تشکیل شده است که با توجه به موقعیتش نسبت به دریای مکران و اقیانوس هند ماهیگیری از عمده‌ترین زیربناهای اقتصادی استان است.
سفر به این بندر در خنکی پاییز، زمستان و اوایل بهار مناسب است.
کوههای مریخی با عمری حدود ۵ میلیون سال- از عجایب ایران هستند. این کوههای سفید و طوسی از دور به تصویرهای مریخ شباهت دارند. کوههای مریخی در جاده‌ی چابهار به بندر گواتر واقع شده‌اند.
ساحل صورتی که به‌خاطر وجود پلانکتون‌ها و جریان‌های دریایی عمان به این رنگ درآمده نیز جزء جاذبه‌های طبیعی شهرستان چابهار است.
در سفر به چابهار بازدید از کوه گل‌افشان، روستای تیس و قلعه‌ی پرتغالی‌ها، اسکله‌ی صیادی بریس و تماشای لنج‌ها در غروب و لذت ماهیگیری را هم نباید فراموش کرد.
قصرقند
قصرقند به عنوان شهر نیشکر شناخته شده است. در زمان هجوم پرتغالی‌ها کشت نیشکر در این شهر رواج پیدا کرد. نامگذاری قصرقند به این نام نیز به علت کشت نیشکر در آن‌جاست که ماده‌ی اولیه برای تولید قند و شکر است.
از میان مناطق دیدنی و تاریخی این شهرستان می‌توان به قلعه‌ی قصرقند، قلعه تاریخی بُگ و قلعه‌ی تلنگ اشاره کرد.
دوست‌محمد
مرکز شهرستان دوست‌محمد، شهر هامون است. در گذشته مهم‌ترین جاذبه‌ی گردشگری این شهر، دریاچه هامون بود. سومین دریاچه‌ی بزرگ ایران که با توجه به بحران کم‌آبی، امروزه تنها آثار به جامانده و بستر خشک آن را می‌توان مشاهده کرد. آتشکده‌ی کرکویه نیز یکی دیگر از جذابیت‌های شهرستان دوست‌محمد است.
اقامت‌گاه‌ها
هتل‌هایی چون هتل استقلال، هتل جهانگردی زاهدان، هتل امین زاهدان، هتل بین المللی لاله، هتل لیپار و هتل سپید از جمله شناخته‌شده‌ترین هتل‌ها در استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌آیند. همچنین در قسمت‌های مختلف استان انواع اقامت‌گاه‌های بومگردی در دسترس گردشگران قرار دارند که از مهم‌ترین این اقامت‌گاه‌ها می‌توان به اقامت‌گاه بومگردی منزلاب در منزل آب زاهدان و اقامت‌گاه بومگردی کلبه آرامش در روستای قلعه نو زهک اشاره کرد.
رستوران‌ها
رستوران بلوچ در شهرستان چابهار یکی از رستوران‌های ارائه‌دهنده‌ی غذاهای محلی استان است. علاوه بر آن رستوران‌های متعدد دیگری نیز در سطح استان وجود دارند که رستوران تهرانی چابهار، رستوران ملل زاهدان و رستوران ساحلی خلیج جزء شناخته‌شده‌ترین آن‌ها هستند.
غذاهای محلی
یکی از اصلی‌ترین غذاهای محلی استان سیستان و بلوچستان کشک زرد است. کشک زرد غذایی مقوی مربوط به شهر زابل است که معمولا در روزهای سرد زمستان به عنوان صبحانه مصرف می‌شود و ماده‌ی اصلی تشکیل‌دهنده‌ی آن نوعی کشک زرد خانگی است.
اوجیزک زابلی و آبگوشت سیستانی نیز از جمله غذاهای معروف منطقه سیستان و بلوچستان محسوب می‌شوند. آبگوشت سیستانی با استفاده از ادویه‌های خاصی پخته می‌شود و عطر و طعم مخصوص به خود را دارد.
سوغات
همان طور که گفته شد سیستان و بلوچستان یکی از بزرگ‌ترین مراکز صید ماهی است و ماهی و میگو را می‌توان به عنوان سوغات خریداری کرد.
شیرینی لندور که سوغات شهرستان زابل است یکی از مشهورترین شیرینی‌های این استان است. سوزن‌دوزی، سکه دوزی، آیینه دوزی و سفالگری دیگر سوغاتی‌های استان سیستان و بلوچستان است.
صنایع دستی
از میان مهم‌ترین صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان می‌توان به سوزن‌دوزی مردم شهرستان ایرانشهر، خامه‌دوزی ساکنان روستاهای زابل، پریواردوزی ایرانشهر، حصیربافی نیک شهر، سفالگری ایرانشهر و سیاه‌دوزی شهرستان خاش اشاره کرد. سکه و آینه‌دوزی نیز از صنایع دستی استان است که معمولا در جهیزیه اغلب دختران سیستان و بلوچستان دیده می‌شود.
آداب و رسوم
در استان سیستان و بلوچستان علاوه بر گرامیداشت عید نوروز، عید قربان و عید فطر از جایگاه خاصی برخوردارند. مردم در این عیدها با پوشیدن لباس نو در عیدگاه جمع می‌شوند، نماز عید را می‌خوانند و پس از آن به دیدار اقوام و خویشان خود می‌روند.
یکی از رسوم دوران نامزدی در بین مردم سیستان و بلوچستان این است که در عیدهایی چون قربان، عید فطر و نوروز، پدر عروس داماد را به خانه دعوت می‌کند و داماد پس از مهمانی یک گوسفند و مبلغی را به عنوان عیدی به خانواده عروس تقدیم می‌کند.
همچنین مردم در اعیاد مذهبی شیرینی‌ای به نام چِلبَک درست می‌کنند و به قبرستان می‌روند. رقص شمشیرکه از کهن‌ترین رقص‌های حماسی کشور است نیز به این منطقه تعلق دارد.
