موزه مردم شناسی (قزوین)

موزه ی مردم شناسی قزوین به سال 1379 خورشیدی با خرید و مرمت حمام قجر افتتاح شد. این حمام-موزه در بافت قدیمی شهر در خیابان عبید زاکانی قرار دارد. از آغاز دوران اسلامی تا قرن هشتم هجری قمری به نمونه ای پا بر جا از حمام های عمومی در ایران باقی نمانده است اما از دوره ی صفوی و به ویژه دوره ی قاجار حمام های عمومی بسیاری در سراسر ایران هنوز پابرجاست. یکی از شهرهایی که تعداد زیادی حمام عمومی قدیمی در آن وجود دارد قزوین است. از حمام های پیش از دوره ی صفویه در این شهر می توان به حمام قجر اشاره کرد.

این حمام در تاریخ 1057 هجری قمری به دستور شاه عباس دوم صفوی در قزوین احداث شد در ابتدا نام آن حمام شاهی بود و تاریخ ساخت آن در شعری اینگونه وصف شده است "ساخت از لطف شاه حمامی/ به لطافت قبول هر مقبل؛ چون یکی از درون برون آید/ ’صحت عافیت’ بود تاریخ" (صحت عافیت مطابق با حروف ابجد برابر است با سال 1057 قمری). مساحت حمام قجر 1045 متر مربع است و همانند اکثر حمام های قدیمی ایران از سه بخش اصلی سربنیه یا رختکن، میاندر و گرمخانه تشکیل شده است و دارای قسمت زنانه و مردانه ی جداگانه بوده است. تزیینات حمام عبارتند از کاشی کاری، رسمی بندی (مجموعه ای باریک از طاق های موربی که همدیگر را قطع کرده و از تقاطع آنها جهت زدن طاق در معماری سنتی استفاده می شده است) و یزدی بندی در سقف ها است که اکثر آنها پوشش گنبدی شکل دارند که ضمن تهویه هوا خاصیت نورگیر را نیز دارد. موزه ی مردم شناسی قجر دارای سه بخش اصلی اقوام، آداب و رسوم و مشاغل است. بخش اقوام در قسمت سربنیه حمام تعبیه شده که اقوام مختلفی چون تات (اقوام ایرانی تبار در نوار شمالی ایران)، مراغی ( یکی از گویش های زبان تاتی که در قزوین و منطقه ی الموت مرسوم است)، کرد، لر و ترک به نمایش درآمده است.

قسمت دوم موزه در بخش میاندار حمام قرار دارد و آیین-های ملی و مذهبی را به نمایش گذاشته است. آیین هایی چون سیزده به در، پنجاه به در (یکی از آئین های مردم قزوین به پاسداشت باران بهار) و مراسم سوگواری سالار شهیدان حسین علیه السلام. بخش سوم یا مشاغل نیز در گرمخانه حمام است و مشاغلی چون آهنگری سنتی، دعانویسی، حلاجی، حجامت و.. به وسیله ی مجسمه هایی در موقعیت های مختلف ارائه شده است.