موزه‌ی ارامنه تبریز که با نام موزه‌ی کلیساهای خلیفه‌گری ارامنه‌ی آذربایجان نیز شناخته می‌شود به‌سال 1345 خورشیدی در میدان نماز شهر تبریز و در محل کلیسای مریم مقدس قرار دارد. نخستین بار که در تاریخ ایران نامی از ارمنستان برده شده در کتیبه‌های حجاری بیستون است و در آنجا داریوش ضمن سایر ساتراپی‌ها (ایالت‌ها) ارمنستان را هم اسم برده است و از آن تاریخ تاکنون که قریب بیست‌و‌پنج قرن می‌شود هیچگاه ارامنه و ایرانیان از هم جدا نبوده‌اند. حکیم نظامی‌گنجوی که یکی از بزرگترین داستان سرایان بزمی ایران است موضوع عشق و ازدواج خسرو پرویز شاهنشاه ایران را با شیرین ملکه‌ی ارمنستان را با هنرمندی به‌نظم آورده است. "برنده ره بیابان در بیابان/ به‌کوهستان ارمن شد شتابان..." بعد از فروپاشی روسیه‌ی تزاری چندهزار روس و مسلمان قفقازی، ارمنی و معدودی گرجی به‌ایران پناهنده شدند.
مرزهای ایران در خراسان و آذربایجان سال‌ها به‌روی این پناهندگان باز بود. با مستقر شدن ارامنه در شهرهایی چون تبریز، اصفهان، تهران و قزوین پس از چندی ساخت بناهایی مانند کلیسا آغاز شد. کلیسای مریم‌مقدس قدیمی‌ترین کلیسای تبریز است و قدمت بنای اولیه‌ی آن را براساس سنگ قبری موجود در کلیسا حدود سال‌های 879 تا 979 خورشیدی تخمین زده‌اند. از آنجایی که در زلزله‌ی مهیب سال 1158 خورشیدی این کلیسا ویران شد. در سال 1161 به شیوه‌ی معماری صفوی بازسازی شده است. این کلیسا همچنین اولین چاپخانه‌ی تبریز نیز بوده است به‌سال 1281 خورشیدی اولین دستگاه چاپ به‌این شهر آورده شد و در محوطه‌ی کلیسا چاپخانه‌ای تاسیس شد این چاپخانه به مدت هشتاد سال فعال بود و سرانجام در سال 1369 خورشیدی تعطیل و ساختمان آن تخریب شد. وسایل و ابزارآلات چاپخانه امروزه در موزه‌ی ارامنه نگهداری می‌شود.
در موزه انواع کُتب چاپی و خطی به‌زبا‌ن‌های فارسی، ارمنی و عربی نگهداری و نمایش داده می‌شود. تعدادی از این کُتب بر روی پوست آهو نگاشته شده‌اند که غالب آنان به‌زبان عربی و رسم‌الخط عبری نگاشته شده-اند. از سایر کتاب‌های مهم دیگری که به‌زبان ارمنی چاپ شده و در این مجموعه نگهداری می‌شود می‌توان به ذخیره‌ی خوارزمشاهی (کتابی به‌زبان‌فارسی با موضوع پزشکی)، خمسه‌‌ی نظامی، ترجمه‌ی کتاب مقدس مسیحیان به‌زبان ارمنی و بسیاری دگر اشاره کرد. علاوه بر کُتب موزه، وجود صندلی منبت‌کاری کلیسا با قدمت سیصد سال، نقاشی‌های کلیسا و سنگ‌قبرهایی قدیمی در محوطه و داخل کلیسا به‌قدمت و ارزش این کلیسا- موزه افزوده است.
