روستای اورامان تخت (روستای هورامان تخت)
مریوان (شهر جهانی کلاش)تختگاهی در میان کوه‌های سر به فلک کشیده. پلکانی و زیبا، سقف یک خانه، حیاط خانه‌ای دیگر است و مردمان آن خونگرم و سخت‌کوشند. اینجا را هزار ماسوله می‌نامند. روستایی شهرگونه در جنوب شرقی مریوان کردستان، اینجا اورامان تخت است.
هرچند باید مسیری پرپیچ و خم از میان کوه‌ها و دره‌های عمیق طی کنید تا به اورامان تخت برسید اما دیدن عظمت این شهر پلکانی مبهوت‌تان خواهد کرد. خانه‌هایی ساخته شده از سنگ، گل و خشت که همچون پله روی هم سوار شده‌اند و در دل کوه بالا رفته‌اند. جاده‌ای که گاه خاکی و گاه نیمه آسفالت است به دور کوه می‌پیچد و شما را به اورامان می‌رساند.
چگونه بروید؟
اگر تهران را به عنوان پایتخت مبدا سفر قرار دهید، برای رسیدن به اورامان تخت با وسیله شخصی سه مسیر پیش روی شما قرار می‌گیرد که تقریبا هر سه مسیر تا نزدیکی همدان یکسان هستند و در ادامه مجزا می‌شوند. در این میان می‌توانید مسیر جاده ساوه را در پیش بگیرید و سپس در مسیر ساوه- همدان برانید. در دوراهی پیش رو می‌توانید هر دو مسیر را انتخاب کنید اما مسیر کوتاه‌تر به سمت همدان می‌رود و بعد می‌توانید به سمت بلوار ارتش برانید و با ورود به اتوبان همدان-سنندج مسیر خود را در پیش بگیرید. در این مسیر نیز دو راهی پیش رویتان قرار می‌گیرد که از هر دو مسیر می‌توانید به مقصد برسید. البته ادامه اتوبان همدان- سنندج مسیر کوتاه‌تر و سر راست‌تری خواهد بود. در این میان از داش بلاغ، وینسار، دوسر، دیوزند و صلوات‌آباد عبور خواهید کرد. با رسیدن به سنندج مسیر جاده سقز را در پیش بگیرید و در ادامه مسیر به سمت جاده سنندج- دیواندره برانید. با رسیدن به دوراهی به سمت جاده میروان بروید. در ادامه از دانیکش، نگل، کراآباد، سروآباد و قلعه جی عبور خواهید کرد. با رسیدن به دزلی و کماله راه زیادی تا هوارام تخت نخواهید داشت.
اگر مسیر کنگاور و کرمانشاه را در پیش بگیرید، می‌توانید بعد از رسیدن به همدان از دوراهی پیش رو به سمت صالح آباد برانید و بعد از تاج آباد سفلی، اسدآباد و جنت‌آباد به کنگاور برسید و در ادامه به سمت بیستون و کرمانشاه برانید. در ادامه مسیر را در جاده کرمانشاه- سنندج در پیش بگیرید و پس از روانسر و پاوه در جاده‌ای پر پیچ و خم به سمت جاده اورامان برانید و در ادامه روستای اورامان تخت در انتظار شما خواهد بود.
اگر سفر با اتوبوس را انتخاب کرده باشید، می‌توانید از پایانه غرب تهران (آزادی) به مقصد مریوان یا سنندج بلیت تهیه کنید. البته از پایانه بیهقی (آرزانتین) نیز اتوبوس به مقصد سنندج حرکت می‌کند. با رسیدن به سنندج یا مریوان می‌توانید با استفاده از تاکسی‌های خطی یا اتوبوس به سمت اوارامان بروید.
سفر هوایی نیز گزینه دیگری برای رسیدن به اورامان است البته می‌توانید با پرواز تهران-سنندج به کردستان بروید و سپس با تاکسی یا اتوبوس خود را به اورامان برسانید. گزینه سفر با قطار در این سفر دیده نشده چراکه مسیر ریلی برای این مقصد تعریف نشده است.
چند قدم مانده تا آسمان
با رسیدن به اورامان تا آسمان راهی ندارید. کافی است دستتان را دراز کنید و خورشید را در آغوش بگیرید. از همین جهت است که نور خورشید تند و قدرتمند شما را دربرمی‌گیرد و در ابهت کوهستان و عمق دره‌های اطراف می‌گرداند. شاید به همین دلیل است که بیشتر مردم این منطقه عارف هستند. عارفانی که از پیر خود پیروی می‌کنند و مراسم‌های خاصی نیز دارند. اگر دوست داشته باشید به این منطقه سفر کنید و با مراسم‌های خاص آن همراه شوید، شاید نخستین پنجشنبه زمستان بهترین زمان برای این سفر باشد. چراکه اورامان تخت در این زمان میزبان مراسمی آیینی به نام پیرشالیار می‌شود.
مراسم پیرشالیار ریشه در دین زرتشت دارد و پیرشالیار یک موبد زرتشتی دارای کرامت بود که پیروان خاص خود را داشت و قبل از اسلام زندگی میکرد. همین کرامت اوست که پایه و اساس روایتی درباره برگزاری مراسم پیرشالیار شده. مردم محلی این مراسم را عروسی او می‌دانند و چند هزار سال است که این مراسم را برگزار می‌کنند.
گفته می‌شود دختر پادشاه بخارا، کر و لال بود و با نزدیک شدن به محل زندگی پیرشالیار شفا یافت و بنابرشرطی که پدرش گذاشته بود، با این عارف ازدواج کرد. مردم اورامان نیز به پاسداشت این واقعه، هر سال سالگرد عروسی پیرشالیار را طی چند روز برگزار می‌کنند.
عروسی پیرشالیار دوبار در سال یکی بهمن‌ماه و دیگری در بهار برگزار می‌شود و با مراسم‌های مختلف همراه است. اولین مراسم خبر دادن به اهالی روستا است چنانکه گردوهایی از باغ وقفی پیرشالیار به کودکان می‌دهند تا آنها را به خانه‌ها ببرند و با هدیه دادن گردوها به اهالی خانه‌ها خبر عروسی را به اهالی خانه بدهند.
مرحله دوم، مراسم کوته کوته است که سه‌شنبه نخستین هفته بهمن ماه و بعد از خبر دادن، هنگام غروب برگزار می‌شود. بچه‌های روستا با فریاد کوته کوته بر در خانه‌ها رفته و اهالی روستا با شنیدن صدای آنها بیرون آمده و اقلامی که آماده کرده‌اند مانند شکلات و بیسکوئیت و… را در کیسه‌های بچه‌ها می‌ریزند.
مراسم کلا و روچنی نیز مرحله سوم مراسم عروسی پیرشالیار است و طی آن برخی حیوانات نذری مانند گوسفند را ذبح و گوشت آنرا تکه تکه و بین مردم تقسیم و بخشی از آن را برای پخت آش مراسم استفاده می‌کنند. مرحله پنجم، برگزاری آیین سماع و صرف غذاست. پس از نماز عصر، مردم در آستانه پیرشالیار جمع می‌شوند. این بنای آجری، گنبدی سبز رنگ دارد و دورتاردور آن را پنجره‌‌هایی با میله‌های پوشیده از پارچه‌های دخیل بسته دربرگرفته و در میان باغی بزرگ با درختانی سر به فلک کشیده قرار دارد و زیبا و با ابهت میزبان اهالی و مهمانان اورامان می‌شود. حتا درختان این باغ نیز دخیل‌ها را به میزبانی گرفته‌اند.
در زمان برگزاری مراسم پیرشالیار، این محدوده مملو از جمعیتی می‌شود که همراه با دف‌زنان شور می‌گیرند و زنجیروار به نشانه اتحاد رقص را آغاز می‌کنند. مراسم کومسا نیز همراه با پخت نان محلی و دلمه‌ای که با برنج، آویشن و سبزیجات محلی درست می‌شود، همراه است.
مراسم شب‌نشینی یا تجمع در آستانه پیر نیز مرحله بعدی است که بعد از پایان مراسم سماع و صرف غذا در خانه پیرشالیار و با حضور ریش سفیدان و اهالی روستا برگزار می‌شود. در نهایت مراسم تِربی با رفتن بر سر مزار پیرشالیار و پیرشالیار ثانی و بن خالد انجام می‌شود. در مراسم دیگر کفش و لباس به جا مانده از پیرشالیار را تبرک می‌کنند.
مراسم پیرشالیار که اواسط بهار برگزار می‌شود نیز به میزبانی قبرستان پیرشالیار است. از آنجایی که طبیعت و زیبایی‌های اورامان شهره عام و خاص است و در بهار منظره‌ای زیبا و بهشتی پیش روی بیننده می‌گذارد، این مراسم نیز جمعیت زیادی را به خود می‌بیند.
روایت دیگری نیز از برگزاری مراسم پیرشالیار وجود دارد چنانکه در بهار به دلیل دسترسی راحت‌تر به سایر بخش‌های اورامان، تخته سنگی را به تبرک می‌گیرند که معتقد هستند رشد می‌کند. برگزاری مراسم سماع و دست زنی و تقسیم غذا نیز در این رویداد برگزار می‌شود.
بعد از برگزاری مراسم پیرشالیار می‌توانید با مردم محلی همراه شوید و از کوچه‌های پیش در پیش اورامان عبور کنید و از مسجدی که در میان خانه‌ها قرار دارد دیدن کنید. مسجدی با معماری جالب که بوی خلوص می‌دهد.
از کلاش و نبوک تا گردو و کشمش ارگانیک
در سفر به اورامان می‌توانید از محصولات تولیدی توسط مردمان این منطقه خرید کنید. کفش کلاش شبیه به گیوه است با این تفاوت که زیر و کف آن پارچه‌ایست و روی آن با نخ‌های پنبه‌ای بافته می‌شود. به دلیل آنکه زیره کفش محکم شود از روده گاو در آن استفاده می‌کنند.
ارغوان بافی یا سبد بافی از دیگر محصولات منطقه است که از چوب درخت ارغوان ساخته می‌شود. لباس کردی و البته نمد یا نبوک بافی که در لباس کردی برای حفظ از سرما و یا افزودن به زیبایی و ظرافت دوخته می‌شود نیز از دیگر صنایع دستی منطقه است. کاسه و ظروف چوبی، زیورآلات سنتی که جنس آن از فلزاتی مثل آهن است و با روکشی از طلا پوشیده شده نیز از جمله محصولاتی است که در این سفر می‌توانید در سبد خرید خود داشته باشید.
نازک کاری، سازسازی، قالی و گلیم و جانماز یا سجاده بافی نیز از دیگر صنایع دستی اورامانت است.
از آنجا که درختان گردو، توت و انگور در منطقه زیاد هستند از این رو محصولاتی که از این درختان بدست می‌آیند نیز از جمله سوغاتی‌هایی خواهند بود که می‌توانید بخرید. در این میان گردو، توت، کشمش‌های اورامان ارگانیک و کاملا مشهور هستند.
انواع آش‌ها و نان‌های محلی
این منطقه به واسطه قرار گرفتن در میان کوه‌ها و دره‌ها و رودخانه مملو از گیاهان کوهی و طبیعی است که استفاده از آنها در غذاها مرسوم است که به تبع آن عطر و طعم خاصی به غذاها می‌دهند. درواقع می‌توان گفت کوکوسبزی اورامان نیز طعمی متفاوت از آن چیزی خواهد داشت که از این غذا در ذهن دارید.
خورشت ریواس یکی از رایج‌ترین غذاهای این منطقه است که طعمی خاص را پیش روی شما می‌گذارد. دلمه و کنگر هم به وفور در این منطقه درست می‌شود.
یکاوه یکی دیگر از غذاهای سنتی اورامان است که ترکیبی از برنج، کشمش، پیازداغ و خرما است. دویینه نیز از دوغ و بلغور گندم و سبزیجات محلی درست می‌شود. شلم نیز یکی دیگر از غذاهایی است که در این سفر می‌توانید طعم آن را بچشید البته بهتر است بدانید که در این غذا از شلغم استفاده می‌شود. قاورمه نیز درواقع گوشتی است که در پیازداغ فراوان و ادویههای مختلف سرخ شده، کنسرو می‌شود و در غذاهای مختلف از آن استفاده می‌شود. بریان به هم غذایی است که با به درست می‌شود و عطر و طعمی مطبوع دارد.
انواع نان‌های محلی از شلکینه و برساق گرفته تا کلانه و آش‌هایی مانند عدس بلغور و دوغه وا، از دیگر خوشمزه‌های این سفر است.
کجا اقامت داشته باشید؟
در اورامان علاوه بر سه هتل، خانه‌های استیجاری امکان اقامت مسافران را فراهم می‌کنند. اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز در منطقه فعال شده‌اند که امکان زندگی روستایی و تجربه زندگی اوراماناتی را برای مسافران فراهم می‌کنند.