بازار تاریخی جهرم

بازار جهرم از بناهای تاریخی مربوط به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه است که در مرکز شهر قدیمی جهرم و در نزدیکی مسجد جامع واقع شده است. این بازار که به وسیله حاج محمد حسن خان جهرمی حاکم جهرم (م 1256 هـ.ق) ساخته شده از دو رشته شمالی – جنوبی و شرقی – غربی تشکیل گردیده است. در تقاطع این دو رشته چهار سوق وسیعی است که دارای گنبدی مرتفع به صورت نیم کره است. ر روی گنبد بادگیری 8ضلعی ساخته ده که دارای 8 منفذ می‌باشد و دمای بازار را کنترل می‌کند. بر روی ساقه این گنبد اشعاری در مورد تاریخ ساخت بازار، به خط نستعلیق بر روی کاشی نگاشته شده است. چهار سوق که دارای طاقی ضربی است، بر روی یک هشتی قرار دارد. در چهار سمت هشتی بر روی دیوار سه کتیبه سنگی و یک کتبه گچی وجود دارد. این کتیبه‌ها در دوره‌های مختلف در حکم صدور فرمانی بوده اند که برای اطلاع عموم در این محل نصب می‌شده اند. بر روی کتیبه‌ای که از سنگ مرمر ساخته شده و در شمال شرقی هشتی قرار دارد. نوشته شده : «در عهد سلطنت شاه عادل و دریا دل محمد شاه قاجار خلد الله ملکه مدی الا و الانصار فرمان فرمایی نایب الایاله فرهاد میرزا وفقه الله تعالی لما تحت و ترضی مقرب الخاقان ناظم الملک میرزا محمد علی خانی بلده جهرم را از طرح و تمام صواد در حلمی و غیر حلمی معاف داشت و هر کس هم بعد از سرکار معظم هر آینه بخواهد طرح و صادری به بلده جهرم حواله نماید. به اعنایت خدا و نفرین رسول خدا و غضب سایه خدا گرفتار شود. تحریراً فی غره شهر ذیحجه سنه 1257 مطابق اودئیل».

در گوشه جنوب شرقی هشتی، کتیبه سنگی دیگری است که متن آن چنین است : «طی نمی‌شود که چون به مضمون احادیث معتبر از حضرت ائمه طاهرین وارد شده است هر کس مبدأ مدعی در عمل شر شود، الی یو القیمه، عقاب آن راجع به سوی باعث بدعت اوست علی هذا و هده السنه 1254 جمعی از شد طلبان که انس شیوه شان بر افساد ولایت بود. در خدمت اظهار محتسبی خواستند بر پا کنند که از سباتین و زارعین چیزی بگیرند تا آن که عالی جاه محمد قلیخان تحقیق نموده که این عمل تا حال نبوده است. لهذا به صیغه اعنت بود موقوف داشتند که هر کس از حاکم و نایب بعدها بخواهد این عمل را بردارند. لعنت خدا باشد و از شفاء محمد فی یوم الجزا محروم باشد.» بر روی کتیبه‌ای که در گوشه جنوب غربی واقع است نوشته شده ک «چندی است که در جهرم شغل محتسبی برقرار شده است و این عمل از عمل‌های مذموم است و در محض تحصیل دعاگوی دولت سر کار نواب اشراف والا روحی فداه از تاریخ شهر شوال سنه 1284 شغل محتسبی موقوف نمود که هر حاکم و نایبی که من بعدها محتسبی در شهر تعیین کند که از بساتین چیزی دریافت کند. به لعنت خدا و نفرین رسول (ص) گرفتار شود. ارباب داران و میر دمن و زارعین قلمی می‌شود که محتسبی را به صیغه لعنت بود موقوف بود موقوف داششتیم احدی در جهرم از بابت محتسبی دیناری ندهد محض رفاه خلق دعای خیر به جهت دولت سر کار اعلا به صیغه لعنت بود ایذا موقوف داشتیم »: متن کتیبه گچی در شمال غربی هشتی واقع شده نیز چنین است : «در عهد پادشاهی محمد رضا شاه پهلوی به وسیله بانوان زینب الملوک علی پور و پدر الملوک کریمی فرزندان شادروان حاج میرزا عبدالحسین و شادروان خانم آغا حقیقت کازرونی تا اخر اسفند ماه 1348 در بازار نو سازی گردید. با نظارت حبیب الله حقیقت ». در بازار شمالی – جنوبی و در جنوب چهار سوق در هر سمت 18 زوج مغازه ساخته شده و در شمال چهار سوق 9 زوج مغازه دیده می‌شود. در بازار شرقی – غربی و در سمت شرق چهار سوق 6 زوج مغازه وجود دارذ. این قسمت کوتاه ترین قسمت بازار است. بازار غربی نیز دارای 31 زوج معازه است. پنجره‌هایی که در بالای هر مغازه وجود دارند. نور مورد نیاز مغازه‌ها و بازار را تأمین می‌کنند. در اطراف بازار 3 کاروانسرا ساخته شده که جزء مجموعه بازار محسوب می‌شوند یکی از این کاروانسراها در جنوب غربی بازارواقع شده و اکنون به عنوان پارکینگ اتومبیل مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاروانسرا یا تیمچه گلشن در جنوب غربی بازار واقع شده است و کاروانسرای لاری‌ها در شمال غربی بازار ساخته شده است. ارتفاع بازار جهرم دور گذشته بیشتر از اکنون بوده است.و در تعمیراتی که در سال‌های اخیر به عمل آمده، کف بازار را در حدود یک متر بالا آورده اند و روی آن را اسفالت کرده اند. در زیر چهار سوق حوضی سنگی ساخته شده است. این بنا در تاریخ 16/5/1352 با شماره‌های 950 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.