خانهی مشروطه معروفترین و پر افتخارترین خانهی تاریخی شهر تبریز است. این خانه در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیمگیریهای سرنوشتسازِ سَران مشروطه بوده است و در ضلع غربی مجموعهی بازار تبریز در محلی بهنام راسته کوچه روبهروی مسجد جامع این شهر واقع شده است و قدمت آن بالغ بر 150 سال است. این مکان بهسفارش حاج مهدی کوزهکنانی در سال 1247 شمسی توسط حاج ولیمعمار تبریزی ساخته شده است. این بنا با مساحت 1300 متر مربع، دارای دو طبقه با بخشهای اندرونی و بیرونی میباشد که با سبک معماری دوران قاجار بنا شده است. از ویژگیهای منحصر به فرد خانهی مشروطه میتوان به پنجرههای ارسی، درب های منبت کاری شده، کلاه فرنگی و نورگیر اشاره کرد. تمامی پنجرههای بیرونی خانه اُرسیهای تمام قدی میباشند که با رنگ های سرخ و سبز و سفیدشان بازی نور و رنگ را از درون خانه دیدنیتر میکند. زیباترین بخش ساختمان را بخش نورگیرها و سرسرای آیینهکاری میدانند. حاج مهدی، تاجری در بازار تبریز بود.
با اوج گیری نوای مشروطهخواهی در شهر تبریز، حاجمهدی به مشروطهخواهان پیوست و یکی از از اصلیترین پشتیبانان مالی انقلاب مشروطه شد. بزرگان آذربایجان پس از به توپ بسته شدن مجلس-شورایملی توسط محمدعلی شاه قاجار، در خانهی حاج مهدی جمع شده و به همفکری میپرداختند. او این خانه را برای تشکیل جلسهی سران مشروطه و چاپ و پخش اعلامیههای ضد حکومت قاجار در اختیار مشروطهخواهان گذاشت. این خانه پس از جنگ جهانی دوم و اشغال آذربایجان توسط ارتش سرخ شوروی، درسالهای 1324 و 1325 مرکز اجلاس سران فرقه دمکرات آذربایجان گردید. همچنین این مکان محل تشکل نشست های انجمن تبریز و مرکز فرماندهی مجاهدان در طی محاصرهی یازده ماههی تبریز و نیز مرکز تصمیمگیری بر پایین آوردن پرچمهای تسلیم در برابر شاه قاجار بوده است.
از مبارزان سرشناسی که در این مکان بهفعایت و همفکری پرداختهاند میتوان به ستارخان، باقرخان، ثقهءالاسلام تبریزی، حاجی میرزاآقا فرشی و بنیانگذار این مجموعه، حاج مهدی کوزهکنانی نام برد. خانهی مشروطه به تاریخ 1354 شمسی به ثبت ملی رسید در سال 1367 توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شد و پس از ایجاد تغییراتی در تالارها و اتاقهای خانهی مشروطه و به نمایش در آوردن اسناد تاریخی مربوط به انقلاب مشروطه، در سال 1375 خورشیدی بازگشایی شد. از مهمترین آثار تاریخی این موزه میتوان به سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، و دیگر مدارک مرتبط با انقلاب مشروطه اشاره کرد. همچنین تندیسهایی از علی موسیو، شهید ثقه الاسلام، جهانگیرخان صوراسرافیل، زینب پاشا(تنها زن در صفوف مشروطهخواهان) و بسیاری دگر در موزه به نمایش گذاشته شده است.