استان خراسان شمالی

یکی از سه استان خراسان بزرگ قدیم، خراسان شمالی نام دارد. این استان در شمال شرقی ایران واقع شده است و جزء مناطقیست که از نظر گردشگری کم‌تر شناخته شده است. اقوام مختلف فارس، تات، کردهای کرمانج، ترک و ترکمن در این منطقه در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.

تاریخچه

کشف آثار باستانی در خراسان شمالی قدمت بسیار بالای این استان را از نظر سکونت انسان نشان می‎دهد. محوطه‌ی باستانی پهلوان و تپه‌ی جاجرم قدمتی نزدیک به 12 هزار سال دارند و از دوران قبل از اسلام در این منطقه بناهایی مانند بنای سنگی اسپاخو ساخته شده است که قدیمی‎ترین سازه‌ی این بخش از تاریخ محسوب می‎شود.

جغرافیا

خراسان شمالی از طرف شمال با کشور ترکمنستان، از سمت شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با سمنان و از سمت غرب با استان گلستان همسایه است.

مساحت آن ۲۸,۴۳۴ کیلومتر مربع است و از نظر وسعت در مقایسه با سایر استان‎های کشور در رده‌ی پانزدهم قرار می‎گیرد. جمعیت این استان براساس سرشماری انجام شده در سال 95 برابر با 959 هزار و 70 نفر بوده است.

خراسان شمالی به دو ناحیه‌ی کوهستانی و پست و هموار تقسیم می‌شود. این استان باغ‌های انگور بی‌شماری دارد و از نظر تولید انگور، رتبه‌ی ششم ا به خود اختصاص داده است.

آب و هوا

قسمت‎های مختلف این استان ایران از نظر اقلیمی در دو دسته کوهستانی مرتفع و نواحی پست و هموار قرار می‎گیرند و بلندترین نقطه خراسان شمالی در رشته کوه‎های آلاداغ،قله شاه جهان است که 3051 متر ارتفاع دارد. پست‎ترین ناحیه این استان در روستای تازه‌یاب در بخش های خروجی رودخانه اَترَک است که در ارتفاع چهارهزار متری از سطح دریا واقع شده است.

میانگین ارتفاع خراسان شمالی از سطح دریا 1326 متر است. اکثر نواحی خراسان شمالی آب‌و‌هوای کوهستانی و خشک دارند و بهترین زمان سفر به این استان کشورمان فصل بهار و اوایل پاییز است.

شهرهای استان خراسان شمالی

شهر بجنورد مرکز این استان است و شیروان، جاجرم، فاروج و اسفراین برخی از دیگر شهرهای خراسان شمالی را شکل می‌دهند.

بجنورد

بجنورد که محلی‌ها آن را بُژنرد تلفط می‌کنند، مرکز خراسان شمالی است و در کتب قدیمی اسم آن «بیژن‌گرد» به معنای «ساخته بیژن» آورده شده است. زمستان‌های سرد و تابستان‌های تقریبا گرم از ويژگی‌های آب‌و‌هوایی این شهر است.

برخی از جاذبه‎های گردشگری این شهر شامل بند خاکی عبدل‌آباد، خانه‌ی بانک ملی، حسینیه‌‌ی جاجرمی‌ها، کوشک باغ علی‌آباد، عمارت مُفَخَم، گردشگاه بش قارداش، گردشگاه باباامان و عمارت آینه خانه مفخم می‌شود.

جاجَرم

این شهر به علت قرار گرفتن در حاشیه کویر مرکزی و مجاورت با کوه «بهار» دارای پوشش گیاهی و اقلیمی متنوعی است. جاجرم تنها شهرستان استان خراسان شمالی است که به را‎ه‎‌‎آهن سراسری ایران متصل است و همین ویژگی اهمیت اقتصادی این شهر را افزایش داده است.

از آثار تاریخی اصلی جاجرم، می‌توان قلعه جلال‎الدین و مسجد جامع جاجرم را نام برد. پناهگاه حیات‌وحش میاندشت در همسایگی جاجرم یکی از تنها چند زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است که تنها در ایران باقیمانده است.

فاروج

این شهر که به «شهر آجیل» ایران معروف است، دروازه‌ی ورودی خراسان شمالی به شمار می‎رود و آب‌وهوایی کوهستانی دارد. از جاذبه‎های گردشگری فاروج می‎توان به تپه‎ها و محوطه‎های باستانی مانند تپه‌ی طویل، تپه‌ی خلق آباد و تپه‌ی یام اشاره کرد.

آبشار اسفجیر در شمال غربی فاروج، روستای خسرویه، قلعه‌ی تاریخی علی‌آباد و شاه‌جهان از دیگر دیدنی‌های این شهر هستند.

اسفراین

بیشتر ساکنان این شهر کرد زبان هستند و در کنار آنها سایر اقوام مانند تات‎ها، ترک‎ها و بربری‎ها زندگی می‎کنند. آب‌وهوای متعدل این شهر و همچنین برخورداری از مراتع و جنگل‎های گسترده باعث شکل‎گیری زیستگاه‎های متنوعی برای حیات‌وحش از جمله پارک ملی ساریگل و پارک ملی سالوک شده است.

اقامت‌گاه‌ها

خراسان شمالی هتل‎های کمی دارد و مسافران ترجیح می‎دهند در اقامت‌گاه‎های بوم‌گردی ساکن شوند یا در سفر به شهرهایی مانند بجنورد خانه‌های محلی کرایه ‎کنند. البته شهر بجنورد دارای هتل داریوش و هتل نگین است و شهر شیروان همچنین هتل جهانگرد و هتل رضا را دارد.

سفر به خراسان شمالی و اقامت در بوم‎گردی‎های این استان تجربه خوبی به همراه می‎آورد. از بین اقامت‌گاه‎های بوم‌گردی آن می‎توان به اقامت‌گاه بوم‌گردی عمودردی بجنورد، وصال رویان اسفراین، گدرسن در راز و جرگلان، بهجتی در شیروان، چشمه‌بید در مانه و سملقان و بالاخره اقامت‌گاه بوم‌گردی توپراق در راز و جرگلان اشاره کرد.

غذاهای محلی

حضور نژادهای گوناگون در این منطقه باعث شده تنوع غذایی متنوعی نیز در این استان وجود داشته باشد. غذاهای سنتی استان خراسان شمالی براساس آداب و رسوم خاصی با کمک سبزیجات معطر فصل تهیه می‎شوند.

آش یارمه نوعی آش محلی است که در شهر بجنورد با سبزی کوهی به اسم چریش پخته می‎شود. مواد تشکیل‌دهنده آش یارمه عبارتند از بلغورگندم یا جو، نخود، دوغ، پیاز و نعناع خشک. از دیگر غذاهای معروف بجنورد شله‌ماش است که از ماش، برنج، گوشت قرمه‌شده، پیازداغ، مقداری زیره به همراه ادویه درست می‎شود.

نان محلی قطاب، قروتو، آش قلیه، زیره‌تو یا کاچی بجنوردی، اشکنه، دنی و دیمه‌دنی، آش جوشواره و قابلی‌پلو دیگر غذاهای محلی این منطقه را تشکیل می‌دهند.

صنایع دستی

کلاه‌ کرکی معروف‎ترین صنایع‌دستی مردم خراسان شمالی است که توسط مردم جاجرم بافته می‎شود. نمدمالی، تولید فرش دورو که ترکمن‌های استان در آن تخصص دارند و گلیم سفره‌کردی که محصول عشایر کرد خراسان شمالی است برخی صنایع دستی دیگر استان را تشکیل می‌دهند.

منبت‌کاری که بیشتر در دهکده‌ رویین اسفراین رواج دارد، به همراه رودوزی سنتی، گلدوزی روی پوستین، ملیله‎دوزی و منگوله بافی، یراق‎دوزی و ابریشم‎دوزی را هم می‌توان در بسیاری از شهرهای استان دید.

سوغات

آب‌نبات معروف‌ترین سوغات خراسان شمالی است و بجنورد رتبه‌ی اول این سوغات را از آن خود کرده است. انواع انگور نیز گزینه‌ی مهم دیگریست که معمولا مسافران از این دیار تهیه می‌کنند. قرقوروت، کشک و شکرپنیر را نیز نباید فراموش کرد که طعمی خوش و منحصربه‌فرد دارند.  

آداب و رسوم خراسان شمالی

تنوع نژادی و قومیتی باعث افزایش گستردگی آداب و رسوم خراسان شمالی شده است.

در این استان در مراسم‎ مختلف، موسیقی ترکمن‎ها با الهام از شاعران معروف ترکمن اجرا می‎شود. موسیقی این منطقه از ایران را عموما کردی و ترکی تشکیل می‎دهد و سازهایی مانند کمانچه، سورنا، دو تار، دهل و نی جزء سازهای شناخته شده‌ی این بخش هستند.

در عید نوروز ترکمن‌های استان مسابقات گوناگونی برگزار می‎کنند که از بین آن‌ها می‎توان اسب‎دوانی، کشتی باچوخه و مراسم خروس‌جنگی را نام برد.

هر سال در روزهای عید سعید فطر، روز سیزدهم و چهاردهم فروردین ورزش چوخه انجام می‎شود که از آیین‎ها و ورزش‎های سنتی و بومی مردم این استان است.