مشهد، مرکز استان خراسان رضوی، معادن سنگ با ارزشی در شهر و مناطق پیرامونش دارد، به همین علت یکی از هنر­های دستی فعال این استان جواهر­سازی و ساخت زیورآلات با سنگ­ های قیمتی است. از مهم­ ترین این سنگ ­ها می ­توان به آکوآمارین، عقیق، انواع کوارتز، ژاسپر، فیروزه، گارنت و زنولیت اشاره کرد که در این میان سنگ­ های فیروزه و عقیق از معروف­ ترین سنگ­ های این منطقه در میان مردم است.

کارشناسان بر این باورند که هیچ دو قطعه‌ی فیروزه شبیه به هم نیست و مانند اثر انگشت هر قطعه‌ی فیروزه با دیگری متفاوت است. در مورد سنگ عقیق این نکته قابل توجه است که تا چند دهه پیش این سنگ کاربرد مُهر داشته و حافظ در یکی از ابیاتش به زیبایی از این مطلب بهره برده است: "اگر به رنگ عقیق است اشک من چه عجب/ که مهر خاتم لعل تو هست همچو عقیق". امروزه اصلی­ ترین کارگاه­ های تراشِ گوهر­سنگ ­های ایران در مشهد واقع شده است که در آنها سالانه چندین تُن نگین عقیق و فیروزه در اندازه­ های مختلف تراش می ­­دهند.

کارگاه ­های تراش سنگ مشهد به دو شیوه‌ی سنتی و مدرن به فعالیت مشغولند. در فرایند جواهرسازی با گوهر­سنگ­ همه‌ی مراحل از جمله طراحی، ساخت و غیره نیازمند تجربه و مهارت است اما مهم ترین بخش ساخت جواهرات ترکیبیِ فلز و سنگ سوار­کردن سنگ مورد نظر در پایه طراحی شده است که به این هنر مخراج ­کاری یا مرصع­ کاری نیز می ­گویند. مخراج ­کاری از حساس ­ترین و مهم ­ترین بخش­ های طراحی زیورآلات جواهرنشان است. در مخراج­کاری، گوهر­سنگ­ها به طرق مختلفی نصب می­ شوند که از بین آنها می­توان به شیوه­ های ریلی، قلمزنی، کاسه­ ای و چنگی برای سنگ ­های ریز و روش­ هایی چون نبشی، چنگی و دیواره­ایی برای سنگ ­های درشت اشاره کرد.

در مخراج­ کاری به دلیل زیبایی و حفظ رگه ­های طبیعی سنگ از چسب استفاده نمی­ شود به همین علت برای قرار­دادن سنگ، پایه­های نگهدارنده را باید به گونه ­ای تنظیم کرد که آسیبی به سنگ­ ها وارد نشود. کمی فشار ممکن است سبب پریدگی، خراش یا شکستن سنگ شود. مخراج ­کاری بر روی زیورآلاتی همچون گوشواره، گردنبند، انگشتر، سنجاق سینه و سایر زیورآلات انجام می ­شود. در سال 1397 مشهد به عنوان شهر جهانی سنگ های قیمتی و نیمه­ قیمتی از سوی شورای جهانی صنایع ­دستی انتخاب شده است.