سرایان

سرایان یکی از شهرستان های استان خراسان جنوبی است که حدود هفت هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. این شهرستان از شمال به بخش کاخک گناباد و از شمال شرقی با بخش خضری دشت بیاض قاین و از شرق با شهرستان قاین، از جنوب به بخش خوسف شهرستان بیرجند و از غرب با فردوس همسایه است. سرایان از لحاظ مختصات جغرافیایی در 58درجه و 31 دقیقه طول جغرافیایی و 33 درجه و 51 دقیقه عرض جغرافیایی قرار گرفته است. 

پیشینه تاریـخی

آنچه از بررسی های باستان شناسی منطقه بدست آمده حاکی از آن است که سابقه استقرار جوامع پیش از تاریخ در حوالی آیسک به هزاره های چهارم و سوم پیش از میلاد می رسد. همچنین سابقه ی تاریخی سرایان به دوران قبل از اسلام بر می گردد. سد تاریخی (زو) از یادگارهای باقی مانده از این دوران است. در دوره اسلامی، این منطقه بخشی از ایالت قهستان بوده که در همان نخستین سالهای حمله اعراب به تصرف سپاه اسلام در آمد. ابن اثیر در ذیل وقایع سال 31 هجری از احنف بن قیس یاد می کند که از راه طبس وارد خراسان شد. در منابع جغرافیایی قرون اولیه اسلامی، اسمی از سرایان به میان نیامده اما بررسی های باستان شناسی منطقه وجود تپه ها و محوطه های مربوط به دوره سلجوقی را در این شهرستان تأیید می کند و با عنایت به بالا گرفتن نهضت اسماعیلیان در این دوره و در اختیار گرفتن قلعه های قهستان و از جمله قلعه قلاع سرایان می توان گفت که این منطقه در دوره سلجوقی یعنی قرن پنجم و ششم هجری از رونق و آبادانی برخوردار بوده است. خصوصاً اینکه تپه های مربوط به دوره سلجوقی شهرستان سرایان تا این تاریخ در محدوده خراسان جنوبی از آثار شاخص و منحصر به فرد می باشند. در بررسی باستان شناسی شهرستان سرایان که از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی صورت گرفته در مجموع 54 اثر تاریخی شامل: بنا، محوطه، غار، تپه‌های تاریخی و درختان کهنسال در این شهرستان شناسایی شده که قدمت آثار مذکور در محدوده‌ای زمانی از دوران تاریخی (قبل از اسلام) تا قاجاریه را در بر می گیرد