مسجد کوشک فردوس

مسجد کوشک فردوس

فردوس

مسجد کوشک فردوس

13
Few Clouds

مسجد کوشک را یکی از کهن‎ترین سازه‎های خشتی جنوب سرزمین خراسان می‎دانند. با این‎که در زلزله سال 1347، سقف این کهن‎مسجد فروریخت، اما با مرمت‎های انجام‎شده، دوباره سرپا ایستاد و امروزه در شهر فردوس استان خراسان جنوبی میزبان تاریخ‎دوستان است. 
مسجد کهن کوشک دارای فرم مستطيلی است و از سبک معماری درونگرا که مختص بناهای صدر اسلام است، بهره می‎برد. بسيار ساده و بي پيرايه! عناصر معماری تشکيل‌دهنده بنا شامل سردر ورودی، ميان‎سرا، رواق‎ها و صفه در اطراف ميان‎سرا، گرم‎خانه يا شبستان زمستاني و دو محراب است که ورود به بنا از جبهه شمال غربی توسط ايواني با ارتفاع 7 متر و 40 سانتی‌متر صورت می‌گیرد.
شکوه معماری مسجد کوشک، شاید در ابتدا به چشم نیاید اما جزئیات سبک خراسانی با قوس‎های بیضی‎شکل و تویزه‎هایی که به عنوان پوشش سقف استفاده شده‎اند، دیدنی است. ايوان ورودي مسجد با ارتفاع يک آجر 20 سانتي‌متر بالاتر قرار گرفته است. دورتادور آن آجرکاری است و به میان‎سرا و رواق‎ها منتهی می‎شود. 
محراب مسجد کوشک را نیز نباید از خاطر دور نگاه داشت. محرابی با 65 سانتيمتر عمق که از کف زمین هم 40 سانتی‌متر پايين‎تر قرار دارد. این محراب هم‎اینک از چندین طاق‎نماي گچی برخوردار است.
شبستان مسجد نیز با ستون‎هایی فضا را به دو قسمت تقسيم کرده است. آن‎چه درخصوص شبستان مورد توجه قرار می‌گیرد، این است که ستون‎ها در کنج داراي مقاطعي نيم دايره است و همين تيپ ستون‎ها را در مسجد «فَهرَج» يزد که مربوط به نيمه اول قرن اول هجری‎ است، می‎توان دید.
مصالح به کار رفته در ساختار مسجد کوشک شامل خشت خام و اندود کاهگل در پیکره اصلي بنا است. در چنین ساختاری است که آجر در دو سبک مربع و شش ضلعي در سقف و نمای بنا به کار گرفته شده است. گچ‎بری محراب‎ها، پوشش رواق‌ها، ايوان ورودی و اندود ماسه نیز در نماي بخش ورودی مسجد به چشم می‎خورد.
ناگفته نماند سفال‎هایی قدیمی در ضلع شمالی مسجد به دست آمده که متعلق به قرن‎های 3 و 4 هجري قمری است که در میان آن‎ها سفالی موسوم به سفال نيشابور هم به چشم می‎خورد.
عملیات مرمت در دهه‎های اخیر با آواربرداري کل مسجد و سَبُک‎سازی بام و همچنین مرمت قسمت‎هايی از مسجد که مربوط به دوره سلجوقي است، انجام شد. سپس با استحکام‌بخشی باقی‎مانده گچ‎کاری‎ها، مرمت حمام و فضای انبار مسجد ادامه یافت. در نهایت اين بنا در سال 1384 با شماره 11992 در فهرست آثار ملي ایران به ثبت رسيد.
مجموعه تاریخی کوشک در نزدیکی دروازه قاین در شهر تاریخی «تون» یا فردوس امروزی جای دارد.


افزودن دیدگاه جدید