در میدان بهارستان تهران، عمارت بزرگ و معروفی سال‌هاست جاخوش کرده، که به نوعی حافظه تاریخی تهران هم به شمار می‌رود؛ این عمارت مسعودیه نام دارد که نام آن از نام مسعود میرزا حاکم اصفهان گرفته شده است. او که ملقب به ظل‌السلطان و فرزند ناصرالدین شاه پس از آقامحمد بوده در سال ۱۲۹۵ ق، دستور به ساخت این عمارت می‌دهد و استاد شعبان معمار باشی به سرکارگری میرزا رضا قلی خانی ملقب به سراج الملک در زمینی به وسعت حدود 4هزار مترمربع به همراه بیرونی (دیوان خانه)، اندرونی و دیگر ملحقات این بنا را می‌سازد.
از اولین موزه تا وزارت آموزش
عمارت مسعودیه در قلب تهران در طول این سال ها وقایع مهم تاریخی را شاهد بوده و در جریان جنبش مشروطه این عمارت نیز همراه با خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد. البته مسعودیه روزهای خوشی هم داشته است، این بنا در سال‌های 1304 تا 1318، نخستین کتابخانه رسمی و با آمدن برخی اشیا قدیمی برای نمایش در آن، در واقع نخستین موزه کشور نیز بوده.
همچنین در فاصله سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۳، از عمارت مسعودیه برای مدت کوتاهی به عنوان دانشکده افسری استفاده شده است و در سال ۱۳۴۵ با تفکیک وزارت آموزش و پرورش از فرهنگ و هنر، عمارت مسعودیه به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد و نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در آنجا مستقر شد.
البته مسعودیه که دومین خانه نفیس تهران بعد از کاخ گلستان به حساب می آید و در سال 1377 به عنوان یک اثر ملی ثبت شده، هنوز هم سرپاست و پانزدهمین جشن ملی سینمای ایران نیز در شهریور 1390 در آن برگزار شد که یکی از خاطره انگیزترین جشن های سینمایی است.
مجموعه به صورت زمین كشیده‌ای در جهت شمال شرقی-جنوب غربی و به شكل ذوزنقه طراحی شده و ضلع شرقی آن 188/5 متر، ضلع غربی138/5 متر و ضلع جنوبی 86 متر است. اگر بخواهیم بناهای این عمارت را شرح دهیم، باید دو بخش قدیمی و جدید برای آن در نظر بگیریم؛ عمارت و دیوان خانه های قدیمی و اصلی مسعودیه: عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت عمارت سر در پیاده‌رو، عمارت سر در كالسكه‌رو، باغ دیوان‌خانه هستند که معماری آن ها از گچ‌بری، کاشی‌کاری، خطاطی، نقاشی دیواری و به طوری کلی تزئینات نفیس، تقسیم‌بندی‌های فضایی و عملکردهای متنوع پر شده است، اما در طی این سال ها بناهای جدیدی نیز به عمارت مسعودیه اضافه شده است که به ترتیب از شمال به جنوب: ساختمان آجری یك طبقه مركب از قسمت كارت زنی، حراست، نگهبانی، بانك ملی، پست برق، گل‌خانه، سرویس بهداشتی، ساختمان سه طبقه آجری (گزینش)، ساختمان سه طبقه آجری (شورای آموزش و پروش)، ساختمان یك طبقه آجری واقع در شمال عمارت سید جوادی (سمعی و بصری)، ساختمان یك طبقه آجری ایوان دار (عكاسی و...)، انبارهای موقت، بناهای جدید یك طبقه، چاپ خانه واقع در شرق حیاط و آبدارخانه، ساختمان جنوب غربی مجموعه هستند.
در دل این مجموعه تاریخی ۷ کتیبه وجود دارد که دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکه‌رو، دو کتیبه در عمارت دیوان‌خانه و دو کتیبه نیز در عمارت مشیریه قرار دارد. البته کافه مسعودیه نیز در این عمارت میزبان شما خواهد بود و می‌توانید ساعت‌های دلچسبی را در این فضا بگذرانید.
این مجموعه به تازگی در تیرماه 1395 از یک شرکت خصوصی که قرار بود مرمت آن را بر عهده داشته باشد اما با بهره برداری غیر اصولی آن باعث شد به این عمارت آسیب وارد شود، پس گرفته شد و قرار است مرمت آن دوباره از سر گرفته شود. البته درب عمارت پسر ناصرالدین شاه همچنان به روی بازدیدکنندگان باز است.