زابل سرزمین اسطوره‌ها و افسانه‌‌ها

هرگاه نام سیستان به گوش می‌رسد، دلیری و آزادگی در ذهن تداعی می‌شود. داستان‌های پهلوانی مربوط به خاندان گرشاسب و دیگر اساتیر پایدار ملی روح هر ایرانی را با خود به اعماق تاریخ می‌برد. همانجاست که یعقوب سیستانی و آنچه برای استقلال و غلبه بر بیگانگان انجام داد، خودنمایی می‌کند. او گفته است: ما به اعتقاد نیکو برخواستیم که سیستان نیز فراکس ندهیم واگر خدای تعالی نصرت کند به ولایت سیستان اندر افزاییم، آن چه توانیم.

درعین حال علاقه او به تثبیت و پاسداشت زبان فارسی ستودنی است. با توجه به نقش و اهمیت یعقوب لیث و حکومت صفاریان در احیای زبان و ادب فارسی و نیز استقلال و هویت ایران هر سال سیستان به مرکزیت زابل میزبان برگزاری همایش یعقوب لیث می‌شود. همایشی که نه تنها با محوریت یعقوب لیث و تاریخی که رقم زده بلکه با تاکید بر معرفی فرهنگ سیستان و آداب و رسوم مردمانی مهمان‌نواز در شرقی‌ترین منطقه ایران برگزار می‌شود.

چگونه برسید؟

در استان سیستان و بلوچستان ۶ مسیر گردشگری تعریف شده است که یکی از این مسیرها در منطقه سیستان قرار دارد. ساده‌ترین و سریع‌ترین راه ورود به این منطقه گردشگری پرواز تهران-زابل است که هفته‌ای یک مرتبه انجام می‌شود، البته با توجه به آنکه پرواز به مقصد زاهدان هر روز است،‌ می‌توانید از زاهدان سفر خود را به سمت سیستان در پیش بگیرید. می‌توانید با قطار هم به مقصد زاهدان بروید و از آنجا به سمت زابل حرکت کنید.

با انتخاب وسیله شخصی برای سفر به زابل، چندین مسیر از استان‌های مختلف کشور پیش روی شما خواهد بود. اگر تهران را به عنوان پایتخت، مبدا سفر قرار دهید، می‌توانید مسیر اسلامشهر یا ورامین را انتخاب کنید. اگر مسیر اسلامشهر را انتخاب کنید، از قم، کاشان، اردستان و بادرود عبور خواهید کرد. با رسیدن به یزد مسیر را در بزرگراه ۷۰ آسیا ادامه دهید و خرانق و طبس را پشت سر بگذارید و به سمت اصفهک برانید. در ادامه مسیر از خوسف و زیدر عبور خواهید کرد و در ادامه مسیر به سمت جاده زاهدان- نبادان- بیرجند برانید و مسیر را تا زابل ادامه دهید.

اگر مسیر ورامین را انتخاب کرده باشید دو مسیر پیش رو خواهید داشت که تا سمنان برانید و بعد از سمنان یا به سمت دامغان و شاهرود بروید و بعد از عبور از سبزوار و گناباد و بیرجند به سربیشه برسید و به سمت جده زاهدان-نبادان-بیرجند برانید و بعد از عبور از شوسف و اسدآباد از نهبندان بگذرید و به سمت زابل برانید.

اگر بعد از سمنان وارد جاده  سمنان-سرکویر شوید بعد از عبور از حسینیان و خور به طبس خواهید رسید و بعد از آن مسیر به سمت اصفهک، زنوغان، نهبندان خواهد بود و در نهایت زابل پیش رویتان قرار خواهد داشت.

از بادهای ۱۲۰ روزه تا تمدنی باستانی

زابل شهری است به رنگ خاکی با خانه‌هایی که تعداد طبقات آنها به ندرت به دو یا سه می‌رسد. افق دید شما در این شهر وسیع خواهد بود و می‌توانید به چشمانتان وعده دیدن آسمانی آبی و افقی پر فروغ را بدهید.

هرچند زابل آب و هوای گرم و خشکی دارد اما قطعا اواخر پاییز و فصل زمستان بهترین فرصت برای سفر به این نگین جنوب شرق کشور خواهد بود. در سفر به سیستان مهمان مردمانی مهربان می‌شوید که تمام آنچه دارند در اختیار مهمان خود می‌گذارند. مردمانی دریا دل و سفره‌دار هستند. در سفر به سیستان هرچند ممکن است با فرهنگی متفاوت از آنچه در مرکز کشور وجود دارد، روبه‌رو شوید اما مهربانی آنها چنان جذبتان می‌کند که احساس غربت نخواهید کرد.

گشت زدن در شهر و دیدن مردمانی با گویش و لباس‌های سیستانی جذاب است. بازار سر پوشیده زابل قطعا بهترین مکان برای آشنایی با آداب و رسوم مردم سیستان خواهد بود. بازاری که راسته‌های مختلف دارد و انواع سوغاتی‌های زابلی را می‌توانید از آنجا تهیه کنید.

اگر کمی از زابل فاصله بگیرید با آثار تاریخی روبه رو خواهید شد که قدمت آنها به دوران پیش از تاریخ می‌رسد. شهر سوخته یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های باستانی زابل است. شهری که وسعت زیادی دارد و تاکنون فقط ۵ درصد آن کاوش شده است. نخستین تمدن‌های بشر و زیست محیطی در شهر سوخته کشف شده که از آن جمله می‌توانیم به عمل جراحی چشم و جمجه انسان اشاره کنیم. با گام نهادن در شهر سوخته و دیدن بخش‌های مختلف کاوش از کاخ سوخته گرفته تا گورستان و بخش مسکونی گویی در ساحلی پوشیده از خرده‌های سفال گام برمی‌دارید. سفال‌هایی که خاطراتی از هزاران سال پیش در خود نهفته دارند.

بیشتر کشفیات شهر سوخته در موزه‌ای که در نزدیکی این محوطه ساخته شده نگهداری می‌شود و می‌توانید سری هم به این موزه بزنید. در طول مسیر خود سازه‌های عجیبی را خواهید دید که هرچند همرنگ محیط هستند اما ساز و کاری خاص دارند. این سازه‌ها آسبادهایی هستند که صنعت و نبوغ گذشتگان را در استفاده بهینه از انرژی‌های پاک فریاد می‌زنند. شاید وجود بادهای ۱۲۰ روزه سیستان سبب شده تا مردم سیستان به فکر ساختن چنین سازه‌هایی بیافتند.

در ادامه مسیر می‌توانید قلعه رستم را ببینید که بیش از ۵ هزار سال قدمت دارد. ساختمان سه طبقه خشتی که در عصر خود بی‌نظیر بود اما اکنون جز چند طاق‌ و آب‌انبار و برج و بارو چیزی از این بنای عظیم باقی نمانده است.

از دیدن دهانه غلامان، و کوه خواجه و دریاچه هامون غفلت نکنید. کوه خواجه افسانه‌های بسیار از مدفن رستم گرفته تا آتشکده‌ای که از دوران زرتشتیان باقی مانده را در دل خود دارد. دریاچه هامون در کنار کوه خواجه قرار دارد و از لحاظ سنت‌های زرتشتیان دارای اهمیت بسیاری است. بنابر اعتقادات زرتشتیان سیستان، نطفه زرتشت در دریاچه هامون نگاهداری می‌شود. قلعه چهل دختر، زیارتگاه بی بی دوست و قلعه سام از دیگر بناهای تاریخی این منطقه هستند.

در مسیر می‌توانید سری هم به روستای قلعه نو بزنید. روستایی با معماری قدیمی و خشت و گلی که گنبدهای خانه‌ها زیبایی خاصی به معماری منطقه داده است. سبک پله کانی برخی از خانه‌ها و البته قبرستان قلعه نو سبب شده تا نام ماسوله سیستان را به آن بدهند. در اطراف قلعه نو، مزارع و باغ‌های فراوانی قرار دارد که هوای مطبوع آن می‌تواند عصرگاه زیبایی برای شما بسازد. تمام این آثار معرف تاریخ کهن سرزمین سیستان است.

سوغات از جنس خامه‌دوزی و خوراکی‌های خوشمزه

در زابل بازارهای تجاری راه‌اندازی شده‌اند که برخی از آنها بازار تجاری مشترک ایران و افغانستان است. در این بازارها می‌توانید برخی از کالاهایی که از مرز افغانستان وارد می‌شود را تهیه کنید. درعین حال در بازارهای سنتی انواع خامه‌دوزی و صنایع دستی مانند آهنگری و... در دسترس است.

از آنجایی که زابل منطقه‌ای افسانه‌ای‌ست،‌ می‌توانید میوه‌های خاصی را در این منطقه پیدا کنید. خربزه زابلی با پوستی به رنگ سبز روشن و گوشتی نارنجی رنگ بسیار خاص و منحصر به فرد است. میوه‌ای به نام پشمک در سیستان وجود دارد که به اندازه لیموترش است و طعمی شبیه به خیار دارد. انگور روچه سیستانی، انگور فخری، انار و سبزی‌های خاص سیستان نیز در بیشتر مواقع توسط دستفروشان در بازرهای محلی به فروش می‌رسند.  شیرینی‌هایی مانند قتلمه، قلفی نیز در کنار کلوچه سیستانی از جمله خوشمزه‌های این سفر خواهند بود.

از کشک زرد تا آبگوشت

در سفر به زابل می‌توانید طعم غذاهای پرادویه را بچشید. در واقع می‌توان گفت انواع پلوها با ادویه‌های خوش عطر و طعم در این منطقه درست می‌شود. آبگوشت، کشک، نان، ‌آبدوغ، نان لواش،‌ بورک، کشک زرد زابلی، قروت زابلی، آچار که ادویه‌ای مخصوص غذاهای سیستان است، شیر ماست، ماست دوغ زابلی، آبگوشت شرقه زابلی و... از جمله غذاهای خاص این منطقه هستند.

کجا اقامت داشته باشید؟

در سیستان مراکز اقامتی متنوع از هتل گرفته تا مهمانسرا و هتل آپارتمان اقامت مسافران را فراهم می‌کنند. وجود چند هتل ۳ ستاره، واحدهای بومگردی، هتل‌ آپارتمان‌های دولتی و خصوصی و... سبب شده تا مسافران گزینه‌های متعددی برای اقامت پیش رو داشته باشند.