رقص«کردی» یا «هَه لپَه رکی» یکی از قدیمی ترین، زیباترین و پرشورترین رقص ها در مناطق کردنشین ایران است برگرفته از فرهنگی غنی و باستانی که بازتابی است از ویژگی ها و روحیه ی اقوام كُرد و نمادی از وحدت قومی و یکپارچگی این مردمان غیور در تمامی دوران به شمار می رود. «هه لپه رکی» از مصدر واژه ی «هه لپه رین» به معنای جست و خیز و جهیدن رو به بالا و رقصیدن است، رقصی رزمی که در گذشته با هدف آماده سازی و تقویت نیروی جسمانی و روحی مردم مناطق کُردنشین در وقفه های بین مبارزه ها و به مناسبت های مختلف انجام می شده است و مردم به این ترتیب دست در دست یکدیگر آمادگی رزمی و همبستگی خویش را به نمایش می گذاشته‌اند. اجرای هَلپَرکی به هنگام درو و جمع آوری خرمن، وقوع بلایای طبیعی و ذکر اهل تصوف هنگام سماع، جنبه های یادشده درباره ی پیدایش هه لپه رکی را قوت می بخشد. گردش دایره وار در رقص کردی، اشاره ی دست ها به آسمان که نماد عروج و صعود و اتصال به مبدأ است، پای کوفتن بر زمین، ریتم و هماهنگی اجراکنندگان از جمله رازهای نهان در این رقص محلی به شمار می آید.
این رقص محلی بخشی از آیین های نمایشی اقوام کرد است که با زندگی مردم عجین گشته و به صورت دسته جمعی و گروهی اجرا می گردد و علاوه بر القای حس وحدت و همبستگی، همراه با موسیقی و پوشش رنگی سبب ایجاد جذابیت، شور و نشاط و حس عاطفه ی مشترک بین رقصندگان و تماشاگران می شود. فنون اجرای این رقص از تنوع بسیار برخوردار است، ولی عمدتاً به شکل حلقه ای ناکامل از رقصندگان اجرا می شود که دست در دست هم دارند و با قوانین خاصی حرکات نرم زانوان و تکان های منظم شانه را انجام می دهند. رقصندگان با لباس های رنگارنگ و پرزرق و برق به رقص می پردازند. زنـان انـواع سربندها، سینه ریزها، گوشواره و کمربند به خود می بندند و مردان گیوه های تمیز، لباس های کردی و کمربند به تن می کنند. معمولاً حرکات این رقص در مراسم عرفانی- مذهبی، شادی و عروسی به شیوه های متنوعی اجرا می شود. امروزه مجموع این رقص ها «چوپی» نامیده می شود. در دست نفر اول «سرچوپی‌کیش» به عنوان رهبر گروه و نفر آخر «چوپی» که وظیفه ی نظم و انضباط گروه را بر عهده دارند دستمالی قرار دارد. نفر اول که حرکات رقص را بهتر از دیگران می شناسد با تکان دادن دستمالی سفید که نشانه ای از صلح و آشتی با اقوام دیگر است، و نیز با ایجاد صدا بر هیجان رقصندگان افزوده و ریتم ها را به گروه منتقل می کند. دستمال داشتن نفر اول و نفر آخر نشان دهنده ی برابری بوده، و دست یکدیگر را گرفتن نیز به نشانه ی اتحاد گروه است. دیگر افراد گروه، بدون دستمال، به ردیف در کنار «سر چوپی‌کیش» به گونه ای قرار می گیرند که هر فرد با دست چپ، دست راست نفر بعد را بگیرد. در این رقص ها معمولاً زنان و مردان عشایر در مراسم شادی، دایره وار دست یکدیگر را گرفته و به پایکوبی می پردازند که در اصطلاح محلی به این حالت «گه‌نم و جو» (گندم و جو) می گویند. برخی رقص های کُردی دارای ملودی های خاص بوده و در برخی از آنان نیز یکی از رقصندگان از دیگران جدا شده و در وسط جمع به تنهایی، دو دستمال رنگی در دست ها نگه داشته و با آن ها بازی می کند که اصطلاحاً به این نوع رقص «دو دستماله» می گویند. نمونه هایی از هه لپه رکی اصیل كُردی عبارتند از: گَریان، پشت پا، فَتاپاشای، فَتاقیچی، لبلان، خانه میری، سه پا و سه پا قیچی، رویینه، زنگی، بَرزی بَرزی. با توجه به تعدد رقص های هه لپه رکی به مواردی دیگری نیز می توان اشاره کرد نظیر هه لگرتن، مه ریوانی، چه پی، سه جار، شه لان، سه قزی، هوشار، کرماشانی، شیخانه، قه لا، خانانه، شلیره، مه کر بگی، حه ریری، دو جار، خه‌رمان، قه‌ره پیره‌ژن، مه‌هابادی، مقاومه‌ت، یاران یاران، سموری و غیره. در مناطق کردنشین تمامی طوایف و عشیره‌ها حداقل با چندگونه از این رقص ها آشنا بوده و در شهر‌ها نیز هه لپه رکی جزء جدایی ناپذیر مراسم شادی و سور و نشاط مردم به شمار می رود.
هه لپه رکی به طور معمول با سازهای سُرنا و دهل، دوزله و دایره و تنبک، نرمه نای و تنبک و دایره و در برخی مناطق مانند مریوان با ساز شمشال همراه است.
تنوع، غنا و قدمت رقص کردی سبب ثبت ملی «هه لپه رکی» در خرداد ماه 1390به عنوان میراث معنوی استان کردستان با شماره 224 شده است.
.jpg)