دریاچه جازموریان

هامون جازموریان یا دریاچۀ جازموریان یکی از جاذبه‌های طبیعی حیرت‌انگیز و بزرگترین منبع آب شیرین در کشور است. جازموریان فرونشست طبیعی جوانی است که به باور متخصصان در آخرین دوره‌های زمین‌‌شناسی شکل گرفته است. آب رودخانه‌های متعددی به این جازموریان می‌ریزد که در میان آنها هلیل‌رود و بمپور برجسته‌تر است. هلیل‌رود از کوه‌های کرمان سرچشمه می‌گیرد و پس از آبیاری جیرفت به باتلاق جازموریان می‌ریزد. 

رود بمپور نیز از غرب بلوچستان به سمت شرق تالاب جازموریان در حرکت است. آب این دو رودخانه پیشتر به دریای عمان می‌ریخت. اینک به دلیل رانش پوستۀ اقیانوسی عمان در منطقۀ شمال مکران، چین‌خوردگی زمین اتفاق افتاده و باعث محصورشدن منطقه و شکل‌گیری هامون یا دریاچه شده است. بنابراین، این حفرۀ بیضی‌شکل به مقصد نهایی آب‌های هلیل‌رود و بمپور، و نیز تمام آب‌های سطحی حوضۀ جازموریان، تبدیل شده و دریاچه‌ای طبیعی را شکل داده است. حوضۀ آبریز جازموریان منطقه‌ای است بسیار عظیم به وسعت 69600 کیلومتر مربع، یعنی چیزی حدود هفت میلیون هکتار. از این میان، نیمۀ غربی به وسعت 35600 کیلومتر مربع درون مرزهای استان کرمان و نیمۀ شرقی به وسعت 24000 کیلومتر مربع درون مرزهای استان سیستان و بلوچستان قرار می‌گیرد. 

در رابطه با نام این حوضۀ آبریز گفته می‌شود که جاز به معنای پوشش گیاهی و موریان به معنای کثرت و تراکم است. وسعت دریاچۀ جازموریان در فصل‌های مختلف بسته به اقلیم متفاوت است. در واقع این دریاچه از سه بخش اصلی تشکیل شده است: 1- دریاچۀ فصلی که در اواخر تابستان و اوایل پاییز معمولاً به‌طور کامل خشک می‌شود؛ 2- پهنۀ مرطوب که سطحی حدود 22% را می‌پوشاند؛ 3- پهنۀ باتلاقی که 59% از منطقۀ مرطوب را دربرمی‌گیرد. به همین دلیل است که این منطقه را با نام‌های مختلفی چون حوضۀ آبریز، تالاب یا باتلاق، دریاچه، دشت، جلگه و غیره می‌شناسیم. اینجا سکونتگاه طیف وسیعی از جانوران از جمله گراز، گربۀ وحشی و جنگلی، خدنگ، پرندگان آبزی مانند فلامینگ.، گلاریول، انواع مرغابی‌سانان، گیلانشاه، فالاروپ، آبچلیک، سلیم، تلیه، چاخ‌لق، دیدومک، چوپ‌پا، آووست، کاکایی، پرندگان خشکی‌زی مقل هوبره، باقرقره، شبگرد بلوچی، چک‌چک و چکاوک، فاخته، قمری و گونه‌های خزندگان است.  گیاهان این منطقه نیز گز، کلیر و کهور، و گونه‌های بوته‌ای را شامل می‌شود. بخشی از اراضی این منطقه را کوهستان، بخشی را دشت و کوهپایه و بقیه را باتلاق و شوره‌زار شکل می‌دهد و این یکی از شگفتی‌های اقلیم بیابانی است که چشم‌اندازی شگفت را در دل کویر خلق کرده است. 

در اینجا سایت‌هایی باستانی وجود دارد که سکونت‌گاه مردمان پیش از تاریخ و آغاز دوران تاریخی بوده است. آثار این حیات باستانی را می‌توانید در تپه باستانی روستای زیارت میرمقداد مشاهده کنید. همچنین تپۀ باستانی جیرفت که تا حدود 20 سال پیش تصور بر این بود که تنها یک سایت پیشاتاریخی است، پس از طغیان آب هلیل رود و شستن خاک‌های سطحی، گورستان‌هایی را آشکار کرد که سبب تردید در تاریخ‌گذاری پیشین عصر تاریخی شد. در جیرفت باستان نشانه‌هایی از خط، بنای معابد و نیز آثار بسیار زیادی از ظروف و اشیاء زیبا ساخته شده از سنگ صابون یافت شده است که به‌واسطۀ حفاری غیرقانونی منطقه و خروج از کشور، امروز در موزه‌های اروپایی نگهداری می‌شود. این آثار به‌ویژه خطوط یافت‌شده در منطقۀ جیرفت باستان‌شناسان را به سوی این فرضیه سوق داده که احتمالا خاستگاه تاریخ بشر جایی در جنوب شرق ایران باشد. 

بنابراین با سفر به این منطقه می‌توانید همزمان کویرگردی، پرنده‌نگری، تماشای چشم‌انداز دریاچۀ طبیعی وسیع، تپه‌های باستانی و زیستگاه‌های باستانی بشر را تجربه کنید. روستای توریگ و چشمۀ کلپورگو از جاذبه‌های شگفت این منطقه است که دیدن آنها را به شما پیشنهاد می‌کنیم.