با عبور از پل‌ها به دیار عاشیق‌ها می‌رسید. رود ارس پیش روی شماست و جنگلهای ارسباران شما را دربرمی‌گیرد. اینجا را بهشت گمشده می‌نامند. بهشتی که در میان رشته کوه‌ها، جنگل‌ها و رودها پنهان شده و سال‌ها به عنوان حفاظی قابل اطمینان در مقابل متجاوزان عمل کرده. اینجا خداآفرین با تاریخی کهن اما ناشناخته است.
هرچند برای رسیدن به خداآفرین باید از جاده‌ای پر پیچ و خم عبور کنید اما عبور از میان کوه‌ها و درختان سر به فلک کشیده چنان شما را مجذوب خواهد کرد که دشواری مسیر را فراموش می‌کنید و در زیبایی طبیعتی بکر که پیش روی شماست، حل می‌شوید.
هوایی مطبوع و دلپذیر در انتظار شماست. شاید به جهت چنین آب و هوایی است که این منطقه مملو از درختان انار، آلبالو و درختچه های زغال اخته است و هر سال میزبان برگزاری جشنواره انار می‌شود. جشنواره‌ای که در آن یاقوت‌های سرخ را در سبد اخلاص تقدیم گردشگرانی می‌کنند که برای دیدن فرهنگ و موسیقی عاشیق‌ها و چشیدن طعم ترش و شیرین انار راهی خداآفرین و روستای مردانقم می‌شوند.
چگونه برسید؟
اگر تهران را به عنوان پایتخت، مبدا سفر قرار دهید. برای رسیدن به خدآفرین سه مسیر پیش رو خواهید داشت. از تهران به سمت قزوین حرکت کنید در این نقطه دو مسیر پیش رو خواهید داشت یا می‌توانید مسیری که به سمت کوهین می‌رود را انتخاب کنید یا به سمت تاکستان و ابهر بروید. اگر مسیر کوهین را انتخاب کنید بعد از عبور از لوشان و منجیل به سمت فومن و صومعه سرا بروید بعد از گذشتن از پونل و ارده به سمت خلخال برانید. پروچ، فاراب و سنگ آباد را پست سر بگذارید و بعد از گذشتن از کرگان به اردبیل می‌رسید. می‌توانید مسیر را به سمت صلوات و قره آغاج ادامه دهید و به سمت مرز برانید. با رسیدن به اصلاندوز مسیر لاریجان و خمارلو را در پیش بگیرید و در نهایت به خداآفرین می‌رسید.
اگر مسیر تاکستان را در پیش بگیرید به سمت زنجان برانید بعد از گذشتن از هشترود در حاجی آقا مسیر را به سمت بستان آباد تغییر دهید. بعد از گذشتن از آبریز و کردکندی به دوزدوزان می‌رسید. مسیر را به سمت زرنق و نمرود ادامه دهید و بعد از اهر و کلیبر به جانانلو می‌رسد و بعد از چند کیلومتر به خدآفرین می‌رسید.
می‌توانید از تبریز هم به سمت خداآفرین حرکت کنید چنانکه در مسیر خود از خواجه، سرند، اورنگ عبور می‌کنید و به اهر می‌رسید. در ادمه مسیر را به سمت باباجان، کلیبر و خداآفرین ادامه دهید.
اگر مسیر هوایی و یا قطار را برای سفر خود انتخاب کرده‌اید، هر روز از فرودگاه مهر‌آباد به مقصد تبریز، پرواز در ساعات مختلف انجام می‌شود. ضمن آنکه قطار به مقصد تبریز و جلفا نیز در دسترس است و بعد از رسیدن به تبریز می‌توانید با تاکسی یا اتوبوس‌های بین راهی به سمت خداآفرین بروید. البته اتوبوس به سمت ترمینال خداآفرین نیز حرکت می‌کند و در مسیر اتوبان جلفا-خداآفرین به این مقصد می‌رسد.
صد دانه یاقوت در مردانقم
برای رسیدن به روستای محل برگزاری جشنواره انار می‌توانید بعد از رسیدن به تبریز به سمت صوفیان برانید و بعد از گذشتن از مرند، جلفا و سیه رود در مرز بین شهرستان جلفا و خداآفرین به روستایی به نام مرزن آباد برسید. اگر حدود ۲۰ کیلومتر در مرزن آباد برانید به سه راهی می‌رسید که باید تابلویی که مسیر رسیدن به روستای مردانقم را نشان می‌دهد در پیش بگیرید. در ادامه مسیر به روستای مردانقم می‌رسید. البته به گفته محلی‌ها مسیر کلیبر نزدیکتر و بهتر است. بنابراین می‌توانید مسیری دیگر را هم در پیش بگیرد و به سمت روستای مردانقم برانید. در این مسیر چند کمپ گردشگری در نظر گرفته شده است. ضمن آنکه می‌توانید از آثار تاریخی مانند قلعه بابک دیدن کنید و از منطقه حفاظت شده عبور کنید و مارال‌ها را ببینید. درعین حال مسیر شما از کلیبر به بعد با جنگلهای ارسباران همراه خواهد شد. جنگل‌هایی که تا رود ارس گسترش یافته‌اند.
بعد از رسیدن به عاشقلو به سه راهی می‌رسید که باید به سمت چپ بپیچید و در ادامه مسیر به سه راهی مردانقم می‌رسید که با دنبال کردن تابلوی راهنما، در نهایت به روستای مردانقم خواهید رسید.
این روستا با معماری پلکانی که دارد شما را یاد ماسوله می‌اندازد. با خانه‌های خشت و گلی روبه‌رو می‌شوید که در میان خانه‌های نوساز، نمایی از معماری گذشته روستا را به نمایش می‌گذارند. رودخانه‌ای که از وسط روستا می‌گذرد زیبایی و طراوتی خاص به آن بخشیده و در بالا دست روستا با آبشاری زیبا روبه‌رو خواهید شد. حتی می‌توانید پا در آب گذاشته و از خنکای آن لذت ببرید. ضمن آنکه در میانه روستا، درخت چنار بزرگی قرار دارد که قدمتی کهن دارد.
با رسیدن به مردانقم نه تنها روستایی با تاریخ کهن پیش روی خود می‌بینید که در دنیای مدرن گم شده است بلکه هر جا سرک بکشید با باغ‌هایی روبه‌رو می‌شوید که از درختان آن انارهای سرخ رنگ آویزان است. انارهایی که طعم و رنگ قرمز زیبای آن شما را عاشق می‌کند و می‌توانید یاقوت‌های سرخ را در دست بگیرید و دانه دانه بشمارید.
شاید به این واسطه است که هر سال با آغاز پاییز، این روستا میزبان برگزاری جشنواره انار می‌شود. جشنواره‌ای که علاوه بر محصولات تهیه شده از انار از رب گرفته تا آب انار و... میزبان اجرای موسیقی زنده عاشیقی است و زنان و مردان با لباس‌های محلی در این جشنواره حاضر می‌شوند و بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم خود را به نمایش می‌گذارند.
دیدن پل تاریخی تیروان که یادگاری باقی مانده از دوره ساسانیان است، قلعه قدیمی مردانقم و خانه‌های قدیمی روستا را فراموش نکنید. از آنجا که گام در منطقه‌ای کوهستانی و خوش آب و هوا گذاشته‌اید، با رودخانه‌ها و چشمه‌های متعدد روبه‌رو خواهید شد. رودخانه‌ها و آبشارهایی که سبب بوجود آمدن جاذبه‌هایی مانند آسیاب خرابه، دره‌ها و رودخانه‌هایی شده است که در میان کوه‌ها راه خود را یافته‌اند و مناظری زیبا و فراموش نشدنی پدید آورده‌اند. می‌توانید در کنار آب دمی بیاسایید و به صدای این زلال همیشه در جریان گوش بسپارید.
دیدن قلعه مردانقم را فراموش نکنید. برخی معتقد هستند نام روستا از همین قلعه گرفته شده. تاریخ این قلعه به قبل از اسلام بازمی‌گردد و مدت‌ها به عنوان زندان سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت از این رو قطعا داستان‌های زیادی در دل خود برای گفتن دارد. داستان‌هایی از رجال و دربانیان و امرای قصر خوارزمشاهیان که سال‌ها در آن محبوس شده بودند.
از ترشی زغال اخته تا شیرینی عسل
مردانقم مرکز زغال اخته نیز هست و درعین حال با توجه به آنکه بیشتر مردم منطقه، زنبوردار هستند، این روستا به عسل مرغوب نیز شهره است. بنابراین می‌توانید ترشی زغال اخته و شیرینی عسل را در کنار هم داشته باشید.
یکی از شیرینی‌های خوشمزه منطقه باسلوق است که با آنچه از باسلوق در ذهن دارید تفاوت دارد و درواقع با انجیر درست می‌شود. انجیر را خشک می‌کنند و میان آن را با گردو و بادام پر می‌کنند و محصولی تهیه می‌کنند که می‌توان از آن به عنوان بمب انرژی‌زا یاد کرد.
از آنجا که باغ‌های انار، زغال اخته٬ گردو٬ گیلاس و آلبالو در منطقه بسیار زیاد است انواع مشتقات تهیه شده از این محصولات نیز در منطقه به وفور یافت می‌شود.
آش شوربا و لوبیا سبز
آش شوربا یکی از معروف‌ترین غذاهای خداآفرین است. آش محلی و انواع غذاهایی که با لوبیا سبز درست می‌شود نیز در زمره غذاهای محلی این منطقه جای می‌گیرد.
اقامت
واحدهای بومگردی و خانه مسافرها از جمله مراکز اقامتی است که در منطقه به گردشگران خدمات ارائه می‌دهند. اگر تمایل داشته باشید در مهمانسرا اقامت داشته باشید می‌توانید به خداآفرین بروید و از خدمات مراکز اقامتی آنجا بهره‌مند شوید.