تبریز شهری متفاوت در ایران است، شهری که سنت و مدرنیته چون تار و پودِ فرش ایرانی در آن تنیده شده و شهری زیبا و منحصر به فرد از دل آن بیرون آمده است که هر بازدیدکنندهای را شیفته خود می‌کند. تبریز سالهای بسیار زیادی پایتخت ایران بوده و همچنین در دوره قاجار سال‌ها محل استقرار ولیعهد و به نوعی پایتخت دوم ایران محسوب میشده و به همین دلیل اولین شهر ایران است که عناصر مدرنیته چون شهرداری، آتشنشانی و غیرهدر آن ظهور کرده و همواره در تاریخ ایران به عنوان شهری پیشرو شناخته شده که در تحولات سیاسی اجتماعی هم نقشی بسیار مهم بازی کرده است.
یکی از مهمترین برهههای تاریخی که تبریز در آن نقشی محوری داشته، «انقلاب مشروطه» است؛ در واقع زمانی که قیامهای مشروطه خواهانه در تهران توسط شاه قاجار سرکوب شدند، تبریز همچنان مقاومت کرد و در رهبری بزرگمردانی چون «ستارخان» و «باقرخان» در مقابل ماهها محاصره نیروهای دولتی تاب آورد و توانست با شکست محاصره، سپاهی را به سمت تهران روانه کند و با کمک نیروهایی که از شهرهای دیگر ایران به سمت تهران آمدند، انقلاب مشروطه را به پیروزی رساند.
شهر زیبای تبریز از داستانِ مشروطه، یک خانه به یادگار دارد که همه این تاریخ پر فراز و فرود و پر افتخار را در خود جای داده است و با وارد شدن به آن گویی با ماشین زمان به گذشته نه چندان دوری میروید که مردان و زنانی بزرگ از جان و مال خود مایه گذاشتند تا برای آزادی بجنگند و حالا این خانه گویی روح همه آنسالها را در خود حفظ کرده است.
«خانه مشروطه» در غرب بازار تبریز قرار گرفته و در واقع خانه شخصی «حاج مهدی کوزهکنانی» از تاجران و بازاریان تبریز و از سردمداران انقلاب مشروطه بوده که او این خانه را به عنوان محلی برای جمع شدن و تصمیمگیری در اختیار مشروطه خواهان قرار میدهد، خانهای که حالا بعد از گذشت این همه سال انگار هنوز صدای هیاهوی آزادیخواهانه در آن موج میزند.
خانه مشروطه تبریز، خانهای قاجاری و اصیل است که حیاطی مستطیلی با باغچههایی پر از گل دارد. خانه دو طبقه، ایوان و ستونهای گچ‌بری شده و پنجره‌هایی بسیار زیباد دارد. ورودی عمارت با یک توپ که یادگار مبارزات مشروطه است و دو مجسمه از ستارخان و باقرخان تزئین شده، همچنین در طبقه پایین، چند دستگاه چاپ سربی قرار گرفته که نشان‌دهنده پیشرو بودن تبریز در صنعت چاپ است. همچنین در راهروهای منتهی به طبقه بالا عکسهایی بسیار زیبا از مشروطه‌خواهان به دیوار زده شده که بسیار زنده و جاندارند و شخصیتهای بزرگ تاریخ ایران را با تفنگ‌های آماده شلیک و قطارهای فشنگ بر دوش نشان میدهد. یکی از ویژگیهایی که این خانه تاریخی را بسیار ممتاز کرده، پنجرههای ارسی منبتکاری شده با شیشههای رنگی ظریف اشاره کرد. در شاهنشین خانه وقتی نور از شیشههای رنگین عبور می‌کند، بازی نور و رنگ آدم را سرمست می‌کند.
در تالار و اتاقهای متعدد موزه در کنار اسناد و تصاویر مربوطه به انقلاب مشروطه، چندین تندیس و سردیس از مشروطه خواهان به نمایش در آمده است، چهرههایی چون آخوندخراسانی، علیاکبردهخدا، ثقه الاسلام تبریزی، حاج مهدی کوزهکنانی و دیگران. اما از میان این چهرهها دو نفر متمایزند؛ یکی «زینب پاشا» که تنها زن درمیان سردمداران مشروطه است، او دلیرزنی است که سپاهی از زنان را بسیج می‌کند، اسلحه به دست میگیرد و در لغو امتیاز تنباکو نقشی اساسی بازی می‌کند. دیگری هوارد باسکرویل معلم آمریکایی است که در جریان مبارزات مشروطه شرکت می‌کند و کشته میشد و بسیاری او را «شهید آمریکایی انقلاب مشروطه» میخوانند.