ایلام

مردم این دیار از گذشته‌های دور تاکنون از آنچه طبیعت به آنها هدیه می‌داد به بهترین نحو استفاده می‌کردند و زندگی را می‌گذراندند. طبیعت سخاوتمندانه هر آنچه دارد به آنها تقدیم کرده و آنها نیز با مهربانی با طبیعت رفتار می‌کنند. اینجا ایلام، آخر دنیای غربی ایران زمین و دیار گیاهان و طبیعت است.

هرچند ایلام کنونی در قرن اخیر از منطقه‌ای به نام حسین آباد متولد شد و نامی جدید گرفت اما قدمت منطقه طولانی‌تر از این حرف‌هاست. در دوره ساسانی سرزمین پهله نامیده می‌شد و چندی نیز بخشی از عراق عجم بود. رستم رفعتی دراین باره گفته است: قبر مهدی خلیفه عباسی در ده بالا -ایلام کنونی- بود و تیره‌هایی از ایل دهبالایی خادمین این قبر بودند.

اکنون ایلام یکی از غربی‌‌ترین استان‌های کشور است که به واسطه همسایگی با کشور عراق، گذرگاهی برای زائران عتبات عالیات نیز به حساب می‌آید. اما داشته‌های ایلام بیش از آن است که فقط یک گذرگاه باشد و می‌تواند تبدیل به مقصدی جذاب برای گردشگران شود.

چطور برسید؟

برای رسیدن به ایلام می‌توانید با اتوبوس، وسیله شخصی یا هواپیما سفر کنید. ایلام هنوز به شبکه ریلی کشور متصل نشده‌،‌ از این رو گزینه سفر ریلی را در این سفر نخواهید داشت.

سفر به ایلام با اتومبیل شخصی چند مسیر پیش روی شما می‌گذارد که یک مسیر از سمت جاده ساوه است و بعد از عبور از همدان، کنگاور، صحنه، کرمانشاه و اسلام آباد غرب می‌توانید جاده حمیل را در پیش بگیرید و در ادامه با ورود به جاده سرابله-کرمانشاه و عبور از زعفران علیا و سفلی،  گلمه، خان پری در جاده سرابله- ایلام برانید و بعد از عبور از جاده‌ای پر پیچ و خم در نهایت به شهر ایلام خواهید رسید.

مسیرهای طولانی‌تری نیز برای رسیدن به ایلام هست که از شهرها و استان‌های متعددی عبور می‌کند چنانکه اگر مسیر جاده قم را انتخاب کنید بعد از عبور از اراک، بروجرد و خرم آباد می‌توانید در دو مسیر که یکی از رومشگان و دیگری از پلدختر می‌گذرد، برانید و به شهر ایلام برسید.

می‌توانید با اتوبوس نیز به سمت ایلام بروید، از پایانه‌ غرب تهران (آزادی) هر روز در ساعات مختلف اتوبوس به مقصد ایلام حرکت می‌کند. مقصد نهایی برخی از این اتوبوس‌ها پایانه ایلام و برخی دیگر پایانه مرزی مهران خواهد بود.

اگر تمایل داشته باشید زمان کمتری برای رسیدن به مقصد طی کنید، می‌توانید با پرواز مستقیم تهران- ایلام در فرودگاه ایلام پیاده شوید.

شهری در پناهِ کوه

با رسیدن به ایلام شهری زیبا با کمترین ساختمان‌های مرتفع روبه‌روی شما ظاهر خواهد شد. شهری که در دامنه کوهی زیبا به نام کوه قلاقیران شکل گرفته و هوایی مطبوع دارد. درواقع افق دید شما به کوه و دامنه سرسبزی منتهی می‌شود که نماد ایلام است؛ می‌توانید شاهد رویش انواع گل و گیاه در این منطقه باشید و جذب ابهت و شکل خاص قلاقیران شوید.

 اگر در گوشه و کنار شهر در کنار خیابان، دستفروش‌هایی دیدید که بساط کرده‌اند یا فرغونی پر از گیاه‌های مختلف در کنارشان است تعجب نکنید چراکه کارشناسان، ایلام را ذخیرگاه گیاهان دارویی غرب کشور می‌دانند. شاید به همین واسطه است که درست کردن انواع غذاها و دمنوش‌های گیاهی در ایلام رواج دارد و به هر خانه‌ای که بروید، نسخه خود را برای درمان بسیاری از بیماری‌ها می‌پیچند. آویشن، گل گاوزبان، په گل، خارشتر، هفت تخمه، پونه، سقز، تشنه داری، شیرین بیان، گیلاخه، پیازوکه، کنار و تایو از جمله گیاهانی هستند که در ایلام می‌رویند.

در ایلام بازارهای مختلف از سنتی گرفته تا مدرن فعال هستند. پاساژها و مجتمع‌های مرکزی محل مناسبی برای گشت و گذار و خرید است و با توجه به نزدیکی ایلام به مرز عراق می‌توانید برخی از اجناس را در این مراکز، ارزانتر از سایر کلان‌شهرها بخرید.

 بازار سنتی ایلام نیز یکی دیگر از گزینه‌های بازارگردی است. بازاری سرپوشیده با معماری کهن که از گوشه و کنار آن خاطرات گذشتگان نمود پیدا کرده. قطعا بازار یکی از بهترین گزینه‌ها برای گشتزنی و پیاده‌روی و دیدن مردم از نزدیک است و می‌توانید با آداب و رسوم ایلامی‌ها آشنا شوید.

جشنواره‌ای با عطر و طعم گیاهان محلی

اگر گذرتان به مرکز شهر ایلام خورد، دیدن قلعه والی را فراموش نکنید. قلعه‌ای که از دوره قاجار به‌جای مانده و ارسی‌ها و طاق نماهای زیبایی دارد. از قضا این بنای تاریخی هر سال میزبان برگزاری جشنواره غذاهای گیاهای خوراکی زاگرس می‌شود. این جشنواره معمولا در ایام نوروز برگزار می‌شود و گردشگرانی که به ایلام سفر می‌کنند می‌توانند درعین دیدن جاذبه‌های گردشگری و بناهای تاریخی ایلام با حضور در جشنواره غذاهای گیاهای خوراکی زاگرس با انواع غذاهای این منطقه نیز آشنا شوند و طعم آن‌ها را بچشند. درعین حال با توجه به همزمانی برگزاری این جشنواره با نوروزگاه‌ در ایلام،‌ نوای شاد ساز و دهل در شهر می‌پیچد و عطر بهار با عطر غذاهای زاگرس درهم می‌آمیزد و سفری به یادماندنی برای شما رقم می‌زند.

بیش از ۱۰۰ نوع گیاه بومی و محلی در ایلام می‌روید و به همین واسطه است که تنوع غذاهای گیاهی این منطقه زیاد است. در عین حال در جشنواره غذاهای گیاهای خوراکی زاگرس، تهیه و طبخ غذاهای گیاهی نیز با توجه به نزدیک شدن بهار و رویش گیاهان مختلف پررونق است. بورانی کنگر و خورشت کنگر ازجمله معروف‌ترین این غذاهاست که به صورت محلی درست می‌شود و عطر آن هوش از سرتان خواهد برد.

پخت غذاهای محلی از شلکینه و آش‌های مختلف گرفته تا بژی برساق و نان ساجی در این جشنواره انجام می‌شود. در بیشتر مواقع این غذاها در قالب برگزای یک مسابقه پخت می‌شود و می‌توانید نظاره‌گر طرز تهیه این غذاهای محلی از نزدیک باشید. برپا کردن سیاه چادر و امکان پوشیدن لباس کردی و گرفتن عکس، اجرای گروه‌های موسیقی، حضور گروه‌های محلی و اجرای مراسم‌های محلی از دیگر برنامه‌های این جشنواره است.

موزه مردمشناسی ایلام نیز در دل قلعه والی راه‌اندازی شده و با توجه به آنکه برگزاری جشنواره غذاهای گیاهای خوراکی زاگرس در این قلعه برگزار می‌شود، می‌توانید در عین رودرو شدن با مردم ایلام و آشنایی با آداب و رسوم آنها از نزدیک، با دیدن موزه مردم‌شناسی درخصوص فرهنگ گذشتگان آنها نیز بیاموزید. درواقع می‌توان گفت با یک تیر دو نشان خواهید زد.

در نزدیکی قلعه والی می‌توانید سری به بازار میوه و تره بار بزنید. بازاری جذاب با انواع میوه‌های رنگارنگ که هرکدام عطر و طعم خاص خود را دارد. مسجد جامع که قدمتی بیش از یک قرن دارد نیز در نزدیکی این جاذبه‌ها قرار دارد و اگر دوست داشته باشید، می‌توانید پیاده برای دیدن این جاذبه‌ها بروید. سپس از کاخ فلاحتی دیدن کنید. کاخی که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد و موزه‌ کشاورزی در آن برقرار است. پارک کودک هم در مرکز شهر ایلام قرار دارد و می‌توانید با قدم زدن در میان درختان تنومند آن حس خوب یک پارک واقعی را درک کنید.

اگر به طبیعت علاقه‌مند هستید از دیدن روستاهای اطراف ایلام غافل نشوید و سری به تنگ ارغوان بزنید. فاصله چندانی با ایلام ندارد اما زیبایی آن بسیار متفاوت از آن چیزی است که در ایلام می‌بینید. این مکان شاید نام خود را وامدار درختانی باشد که گل‌های ارغوانی دارند و بی‌نهایت زیبا هستند.

پارک جنگلی چغاسبز از دیگر جاذبه‌هایی است که در سفر به ایلام می‌توانید به آن سر بزنید و امکانات گردشگری اعم از سرویس بهداشتی،‌ آلاچیق و مکانی برای برپایی چادر در آن فراهم است. پارکی وسیع که می‌توانید در بخش‌هایی از آن درصدد برپا کردن بساط کباب و جوجه کباب برآیید. در این فضا بخشی نیز برای تفریح و بازی بچه‌ها در نظر گرفته شده.

اگر اهل کوهپیمایی باشید مسیر دسترسی به قلعه اسماعیل خان که در بلندی‌های شمال شهر ایلام و ارتفاعات انبار آب قرار دارد پیشنهاد مناسبی است. با ورود به منطقه پوشش جنگلی از بلوط جلوی چشم شما نمودار می‌شود که اگر شانس داشته باشید، می‌توانید به جمع کردن بلوط‌هایی که روی زمین ریخته‌اند، بپردازید تا شب آنها را در آتش بیاندازید و طعم خوش آن را بچشید. البته گونه‌های گیاهان جنگلی دیگر مانند ون و ارجن (ارژن) هم در منطقه خواهید دید و در مرتعی وسیع قدم خواهید زد. اگر استقامت‌تان زیاد باشد، می‌توانید از چشمه شمالی قلعه نیز دیدن کنید. چشمه‌ای با آب جوشان، خنک و زلال که روحتان را جلا خواهد داد.

در بخش دیگری از ایلام در نزدیکی روستای بانقلان تپه باستانی در میان باغ‌ها و کشتزارها قرار دارد که مامن قلعه‌ای به نام توت است. البته انتظار دیدن یک قلعه با برج و بارو را نداشته باشید چراکه از این قلعه باستانی فقط چند چینه سنگی باقی مانده.

از کباب تا نان‌های محلی

هرچند تا اینجا فقط حرف گل و گیاه و دمنوش‌ها و غذاهای گیاهی بود اما ایلام به واسطه دارا بودن چراگاه‌ها و گیاهان مطبوع و خوش عطر، دام‌های پرواری نیز دارد که سبب شده کباب‌های خوشمزه‌ای از گوشت آنها تهیه شود. بنابراین از خوردن کباب‌های مختلف مانند جگروز که از به سیخ کشیدن تکه‌های جگر تازه و پیه نازک درست می‌شود غفلت نکنید.

نان چزنک، شلکینه یا شله کینه، نان پنجه کش، نان سنتی ایلام، نان ساجی، بژی برساق، نان تنوری، کله کنجی، ترخینه و برنج عنبربو، گمکه، سقز، سمون، حلوای بگل، نان ذرت، خورشت تره‌کوهی و... بخشی از خوشمزه‌های ایلام هستند.

ضمن آنکه ایلام از جمله شهرهایی است که تنوعی از رستوران‌ها و فست فودها را در دل خود جای داده و می‌توانید انواع غذاهای سنتی و فست فود را در سبد داشته باشید.

سوغاتی از جنس گلیم و جاجیم

ایلام به شهر گلیم‌های نقش‌برجسته هم معروف است و حتی نام آن در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده. جاجیم و مصنوعاتی که با حصیر درست می‌شود. نمد و قالی از دیگر صنایع دستی ایلام هستند که می‌توانید در کنار محصولات محلی مانند عسل،‌ خامه و لبنایت سنتی، کنگر و... بخرید و سوغات ببرید.

کجا اقامت داشته باشید؟

چندین هتل در ایلام فعال است و درعین حال در ایام تعطیل معمولان مدارس استان نیز برای پذیرایی از گردشگران آماده ارائه خدمات هستند. البته اگر تمایل داشته باشید با زندگی ایلامی‌ها همراه شوید، می‌توانید با اقامت در واحدهای بومگردی طعم زندگی ایلامی را هم بچشید.