موزه‌ی مفاخر دینی اردبیل به‌سال 1382 خورشیدی بازگشایی شد. این موزه در خانه‌ای تاریخی به‌نام میرفتاحی واقع در میدان امام‌حسین شهر اردبیل قرار دارد. پیشینه‌ی این خانه به‌اواخر دوران قاجار می‌رسد و در دوران پهلوی به‌سال 1312 خورشیدی به-عنوان نخستین دبیرستان دخترانه شهر اردبیل مورد استفاده قرار گرفت و تا مدت‌ها تح همین عنوان فعالیت می‌کرد. این خانه توسط یکی از تجار این شهر به‌نام حاج میرفتاح در یکی از محلات قدیمی شهر که با‌نام تازه میدان یا قنبلان معروف است ساخته شد. معماری بنا از سبک خانه‌های ایرانی در دوران قاجار پیروی کرده است و دارای اندرونی و بیرونی است. مساحت اندرونی خانه هزاروصد متر‌مربع و مساحت بیرونی آن ششصد متر‌مربع است.
از تزیینات بنا می‌توان به آجرکاری، ارسی‌های زیبا، شیشه‌های رنگی و نقوش اسلیمی اشاره کرد. این عمارت در سال 1382 توسط بازماندگانش به‌سازمان میراث فرهنگی تقدیم شد و از آنجایی‌که این خاندان از علما و محصلین شهر اردبیل بودند این خانه تاریخی به‌موزه‌ی مفاخر دینی تبدیل شد. در این موزه تابلوهای نقاشی، عکس و تندیس‌هایی از عالمان شهیر اردبیل به‌نمایش درآمده است. علمایی که در این موزه معرفی شده اند عبارتند از احمد مقدس (مرجع تقلید)، میرزا محسن مجتهد اردبیلی، میر صالح مجتهد انواری، سید مرتضی خلخالی، میرزا علی-اکبر مجتهد اردبیلی، سید یونس موسوی اردبیلی و بسیار علمای عالیقدر دیگری نام برد. غالب این علمفاخر دینی به‌درجه‌ی اجتهاد رسیده بوده‌اند. اجتهاد به‌معنای بالاترین مقام علمی در دانش فقه اسلامی است و به‌معنای توانایی استنباط احکام شرعی از منابع دینی است. شخصی که به‌مرتبه‌ی اجتهاد برسد مجتهد یا فقیه نامیده می‌شود. برای مجتهد شدن فرد باید بر علوم مختلفی مسلط شود ادبیات عربی، اصول فقه و منطق بخش کوچکی از علومی است که مجتهدان فرا می‌گیرند. در موزه‌ی مفاخر دینی اردبیل برای معرفی بهتر این عالمان دینی کتابی تحت‌عنوان گوهرهای شب چراغ حاوی زندگی‌نامه و نقاشی‌های ایشان به‌چاپ رسیده است و زندگی‌نامه‌ی آنها در آن به‌تفصیل بیان شده است.
نقاشی‌های موزه همگی توسط هنرمند نقاش اردبیلی "حسن مردانه" به‌تصویر کشید شده است. و علاوه بر نقاشی‌های این بزرگان کتب‌های نفیس، دستخط و یادگاری‌هایی که از این علمای دین به‌جا مانده نیز در موزه نگهداری و نمایش داده می‌شود.
.jpg)
