غار چال‌نخجیر

غار چال‌نخجیر در دامنه و بر دیواره کوه تخت، در کنار پناهگاه حیات‌وحش «جاسب»، در نزدیکی روستاهای «کروگان»، «وشتگان»، «هرازیجان» و در میان شهرهای دلیجان و نراق در استان مرکزی است. نام چال‌نخجیر گرفته شده از پایین، زیر و شکارگاه ‌است، زیرا چال‌نخجیر بخشی گود است که شکارچیان شکار را به آن رم می‌دادند. این غار در شمار فهرست آثار ملی ایران است.

غار چال‌نخجیر به دوران سوم زمین‌شناسی و نزدیک به 65 میلیون سال پیش باز می­گردد. بیشینه سازند­های این غار آهکی و به رنگ شیری است و سنگ­های آن کربنات کلسیم، آراگونیت و سنگ گچ است. چال‌نخجیر با 7 طبقه از جمله غارهای طبقاتی ایران به شمار می‎رود. چال‌نخجیر غاری تخت و خیس است.

پیش از درگاه غار روی کوه نشانه­هایی کهن دیده می­شود. برای نمونه بازمانده­هایی از یک برج دیده بانی هنوز روی کوه هست. درگاه غار در تراز زمین و به سوی جنوب قرار دارد. امروزه این درگاه ۱۰ متر پهنا و 20 متر بلندا دارد. نیم کیلومتر پس از درگاه غار به یک دوراهی می­رسد. هر دو راه نزدیک به ۱.۳۰۰ متر است.

از 7 طبقه غار چال‌نخجیر، 3 اشکوب آن کاوش شده است. سقف غار کم و بیش نزدیک به ۸ متر است. بر بستر غار دریاچه‌ای هست به ژرفای 70 متر وجود داردکه تا امروز تنها ۴۰۰ متر چهارگوش از گستره آن یافت شده ‌است. به نظر می‌آید که وسعت این دریاچه بسیار بیشتر از ۴۰۰ متر مربع باشد. در گذشته غار چال‌نخجیر آب بیشتری داشته است. امروزه جدای از دریاچه در گوشه و کنار هم استخرهایی بر جای مانده است.

در غار چال‌نخجیر نهشتههای آهکی، چکنده و چکیده و دیسه­های گل‌کلمی و بلورین و سوزنی و گچین پدید آمده‎اند و تالارها، استخرها و راهروهای بلند درون غار را پدید آورده‎اند. چندین تالار به نام­های سفره عروس، دریاچه، برزخ، باغ‌وحش، فرسنگ، آبشار گلی، گل کلمی، چهل‌چراغ، چهلستون و تالار زیبایی‌ها در چال‌نخجیر وجود دارد. در این تالارها تندیس­های سنگی همچون عقاب، لاک‌پشت، گوزن، انسان، کبوتر از نهشته­های آهک پدید آمده است. امروزه بیش از هزار متر از درازای غار برای بازدید کف‌سازی و نورپردازی شده ‌است.