باغ شاهزاده(باغ شازده)

«باغ شاهزاده» در ۴ کیلومتری شهر ماهان، در دامنه شمالی کوه‌های «تیگران» و «جوپار»، بر سر راه بم و در 35 کیلومتری جنوب شرقی کرمان جای دارد. این باغ ایرانی در شمار فهرست آثار ملی ایران و نیز میراث جهانی یونسکو جای دارد.

ساخت باغ شاهزاده در سده سیزدهم خوشیدی در پایان دوران قاجار به دستور فرمانروای کرمان و سیستان «محمد حسن خان سردار ایروانی» آغاز شد و پس از او نیز به دستور «عبدالحمید میرزا ناصرالدوله» روند پیشرفت ساخت باغ پیش رفت، هرچند که برنامه ساخت به پایان نرسید.

باغ شاهزاده گرچه یک چهارباغ نیست، یک «باغ تخت» ایرانی است. این باغ به گستره نزدیک به 5 و نیم هکتار و 202 متر بالاتر از تراز دریا قرار گرفته است. این باغ ایرانی یک چهارگوش کشیده است که ۴۰۷ متر درازا و ۱۲۲ متر پهنا دارد. درازای این باغ ایرانی به پدید آمدن دورنمایی یا پرسپکتیو در بیننده کمک می­کند.

ساختار باغ شاهزاده پلکانی است. یک دیوار خشتی پوشیده با کاهگل میانسرا و کوشک را در بر گرفته است. این دیوار 8 برج دیدبانی دارد. کوشک باغ شاهزاده در 10 متر پهنا و 54 متر درازا ساخته شده است و دو طبقه و شاه­نشین و یک سردر بزرگ دارد.

این سازه در پایان و بلندترین بخش در سوی جنوب غرب زمین باغ نهاده شده است. در دو سوی کوشک ساختمان­های دیگری با خشت و گچ نهاده شده است. یک تن‌ شوی­خانه با خزینههای سنگی و دیوارهای کاشی کاری در پهلویِ خاوری باغ نزدیک کوشک است. از کوشک تا سردر باغ سازه­های گوناگونی جای داده شده است. 5 آبفشان، درون حوض جلوی کوشک، آب را با پایشویه­های سنگی پیرامونی در یک جوی پلکانی که از میان باغ می­گذرد به جنبش در می­آورد. آب آبفشان­های این حوض تا 8 متر بر می­خیزد.

سامانه آبی باغ شاهزاده از رودخانه تیگران سیراب می­شود. این جوی پلکانی در راه خود آبشارهایی را پدید آورده است که میان آبشارها نیز یک حوض با 3 آبفشان ساخته شده است. در سراسر باغ 11 پلکان 9 بار آبشارها را پدید آورده است. کنار هر پلکان آبشاری 4 سرو در هر دو سو کاشته شده است.

جوی در پایان میانسرا به آبسنگی دیگر با 5 آبفشان و از راه دهلیزی زیرزمینی به حوضی دیگر بیرون باغ و روبروی درگاه می­ریزد. در چپ و راست جوی آب، پلکان­هایی برای گذر ساخته شده است. در چپ و راست پلکان­ها درختان چنار و سرو و کاج پشت سر هم، درختان میوه، گلکاری و پیاده­ روهایی جای داده شده است.

درگاه باغ شاهزاده خود یک ساختمان کاشی­کاری شده است، به درازای 20 متر و پهنای 8 متر. در دو سوی درگاه باغ شاهزاده نیز چند مهمانسرا جای دارد.