کاوش در میراث غنی فرهنگی و زیبایی طبیعی
کردستان یکی از استان‌های ایران است که با وجود آب و هوای سردش، مردمانش دلی گرم دارند و میزبانی‌شان زبانزد است. معنای لغوی کلمه "کردستان" به معنای سرزمین کُردیان است و برای اولین بار در دوران سلجوقیان به طور رسمی به کار رفته است. پایتخت و بزرگ‌ترین شهر این استان سنندج است که شهری با تاریخ و فرهنگ غنی است.
تاریخچه استان
پیشینه‌ی سرزمین کردستان به زمان مادها برمی‌گردد. در سال ۱۳۳۷ این استان به شکلی که امروز می‌شناسیم –با شهرهای سنندج، قروه، گروس و سقز- تشکیل شد و اکنون پس از آخرین تقسیمات کشوری دارای ده شهرستان است؛ بانه، بیجار، سقز، سنندج، قروه، مریوان، دیواندره، کامیاران، سروآباد، دهگلان.
جغرافیا
استان کردستان در کوهستان‌های زاگرس واقع شده است. این استان دارای مساحتی برابر با حدود ۲۹،۱۳۷ کیلومتر مربع است و از جنوب با استان‌های کرمانشاه و لرستان، از شرق با استان کرمانشاه، از شمال با استان آذربایجان غربی و از غرب با عراق هم‌مرز است.
کردستان سرسبز از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و بخشی از زنجان، از جنوب به کرمانشاه و از غرب به عراق می‌رسد و مردمش به زبان کردی سخن می‌گویند، ناگفته نماند که در بخش‌هایی از این استان مردم به زبان آذری نیز حرف می‌زنند.
کردستان جنگل‌های زیادی دارد که بیشترشان در اطراف بانه و مریوان پراکنده شده‌اند. این جنگل‌ها انواع بلوط و درختان دیگر را در خود جای داده‌اند.
آب و هوا
استان کردستان به دلیل واقع شدن در منطقه‌ای کوهستانی و تحت تأثیر آب و هوای مدیترانه‌ای، در بهار و تابستان آب‌و‌هوایی خنک و معتدل دارد؛ بارندگی فصل بهار و بارش برف سنگین زمستانی به دلیل همین توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است.
فصل‌های بهار و تابستان با میانگین دمای ۲۲ تا ۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد زمان مناسبی برای سفر به شهرهای این استان است. با این‌حال دوستداران طبیعت برفی همیشه می‌توانند در زمستان به شهرهای کردستان سفر کنند.
شهرهای استان کردستان:
شهرهای استان کردستان دارای تاریخ و فرهنگ غنی، جشن‌ها، صنایع دستی متنوع و جاذبه‌های دیدنی متعددی هستند. ، شهرهای این استان با طبیعت بکر و جاذبه‌های دیدنی و فرهنگ محلی خاص خود، مقصدهای منحصربه‌فردی برای گردشگران هستند. برخی از این شهرها عبارتند از:
سنندج
شهر سنندج مرکز استان کردستان و در میان رشته‌کوه‌های زاگرس و کوه آبیدر قرار گرفته است. شهر آب‌و‌هوایی سرد و تقریبا خشک دارد. قدمت آن را به پیش از میلاد مسیح نسبت می‌دهند. در زمان صفویه دژی در سنندج بنا شد و آبادانی از همان زمان در این منطقه آغاز و در زمان قاجار به اوج خود رسید. براساس نوشته‌های تاریخی نام شهر هم از همان دژ زمان صفویه یعنی «سنه‌دژ» برگرفته شده است.
وجود مسجدهای بی‌شمار در شهر باعث شده سنندج به شهر مساجد یا مناره‌ها مشهور شود.
برخی از جاذبه‌های دیدنی سنندج عبارتند از: مسجد جامع سنندج، مجموعه پارک تفریحی آبیدر، بازار سنندج، خانه‌ی کرد یا عمارت آصف، چهارباغ و عمارت خسروآباد، عمارت وکیل، عمارت مشیردیوان، حمام خان، امامزاده هاجر خاتون، امامزاده پیر عمر و دشت دهگلان.
بانه
بانه در غرب کردستان سرزمین جنگل‌های بلوط است و البته جز آن درخت‌های گردو، گلابی وحشی، زالرالک و مازو را می‌توان دید. نام شهر از «بان» کردی به معنای بام گرفته شده که به ارتفاعات و موقعیت بانه اشاره می‌کند. بانه را به دلیل بازارهای مرزی‌اش می‌شناسند اما این شهر مکان‌های دیدنی زیادی نیز دارد؛ دشت‌ها و جنگل‌ها، غار سنگی حسین کوهکن که مردی با همین نام آن را ساخته است، غار شوی، کوه آربابا، پارک‌های کوهستانی دوکانان و پیرمراد، روستای هفتاش، روستای شوی، روستای مامال، روستای سبدلو، روستای نژو، روستای نجنه علیا و انواع مراکز خرید و پاساژها و... بسیاری مکان‌ها و جاذبه‌های دیگر را می‌توان در سفر به این شهر بازدید کرد.
مریوان
این شهر که در مسیر تیسفون به تخت‌سلیمان قرار داشته است، در زمان اشکانیان و ساسانیان مرکز توجه بسیار بوده و امروزه هم یکی از شهرهای مهم استان کردستان است. در مورد اسم این شهر روایت‌های مختلفی وجود دارد از جمله این که مریوان زمانی محل تولید محصولات جنگلی مانند کتیرا و گز درختی بوده و مردمانی از اهل مرو برای تجارت و خرید این محصولات به منطقه می‌آمده‌اند و بعد در همین جا ساکن شده‌اند و نام مرویان روی این شهر گذاشته شده و به مرور زمان تغییر کرده است. برخی نیز می‌گویند وجود مرغابی‌های دریاچه‌ی زریوار باعث شده شهر را مراویان یا جای مرغابی بخوانند. مراوی در زبان کردی به مرغابی گفته می‌شود.
برخی جاذبه‌های دیدنی شهر عبارتند از: دریاچه‌ی زریوار که بزرگ‌ترین دریاچه‌ی آب شیرین کشور است، مجتمع پارک ساحلی زریوار، دشت بیلو، بازارچه‌ی مرزی مریوان، منطقه‌ی تفریحی قمچیان، روستای کانی‌سانان، قلعه‌ی ایمام یا قلعه‌ی مریوان، پل تاریخی گاران، کوه چهل‌چشمه، تفرجگاه ملاقوبی، حنگل‌های مریوان، اورامانات تخت، روستای درکی، کوه کانی چرمه، کوه سناسره، کوه میانه، کوه پیازه، سنگ‌نوشته‌ی اورامانات، کوه تخت و اماکن مذهبی و...
سقز
نام سقز -که در شمال کردستان واقع شده است- از قوم سکاها برگرفته شده که در زمان مادها زندگی می‌کردند.
غار کرفتو، مسجد شیخ مظهر، تکیه بابا شیخ، شهر بازی پاپتوس، آرامگاه حاج حکیم نیلوفری، رودخانه‌ي سقز، دریاچه‌ی سد شهید کاظمی، مسجد شیخ حسن مولانا، قرآن تاریخی شیخ حسن مولانا، مسجد دومناره، حمام حاج صالح، قلعه‌ی باستانی زیویه، بازار مرزی بسطام، روستای تاریخی ترجان، منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی عبدالرزاق برخی از مهم‌ترین دیدنی‌های شهر هستند که گردشگران را به سقز دعوت می‌کنند.
پیست اسکی سقز هم برای کسانی که سفرهای زمستانی و برفی را ترجیح می‌دهند، مکان تفریحی مناسبی است.
بیجار
قدمت بیجار به پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و همسایگی با زنجان و آذربایجان غربی باعث شده بیشتر مردم بیجار به زبان ترکی سخن بگویند. شهر یکی از مراکز تولید گندم کشور است و به آن انبار غله باختر نیز می‌گویند.
رود سیروان، دشت بیجار، برج آجری اوشقون بابا، چشمه آب تلخ، قلعه قمچقای، منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی بیجار، برجی ینگی ارخ، برج اوچ گنبدخان، پل گل قشلاق، پل صلوات‌آباد، پل قجور، امامزاده عقیل، تپه سراب گرگین، تپه چغا، تپه قلعه، تپه قبا سرخ، مسجد خسروآباد گروس، قلعه قدیمی، قلعه بانو، امامزاده حمزه عرب، مقبره‌ی صاحبه خاتون، مقبره سید مسیب سید شکر، حمام یاسوکند، امامزاده خضر، چال تپه، چهارباغ گروس، بازار سنتی بیجار، پیست اسکی نسار و روستاهای کوچک و بزرگ بسیار این منطقه، از عوامل شهرت این شهر هستند.
دیدنی‌های کردستان کم نیست؛ چشمه‌ی باباگرگر، منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی بدر و پریشان، پل فرهادآباد، آبشار سنگین‌آباد، غار و صخره‌های تاریخی فرهادتاش، دریاچه‌ی سراب کوثر، تپه‌های باستانی، مسجد دارالاحسان، دشت قروه، کوه پنجه‌علی، کوه حسین‌بک، حمام قصلان در قروه، روستای پالنگان کامیاران، دشت کامیاران، دشت امیرآباد و چشمه‌ی آب معدنی گواز کامیاران، آبشار گویله در مسیر مریوان به سقز، کوه آوالان، رود سیروان و بسیاری تپه‌ها، کوه‌ها و اماکن مذهبی در این استان هستند که می‌توانند به مذاق گردشگران مختلف خوش بیایند.
اقامتگاهها
در استان کردستان، هتل‌ها و مهمانسراهای جهانگردی به عنوان مکان‌های مناسبی برای اقامت مسافران و گردشگران وجود دارند. همچنین اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز محبوبیت زیادی در این استان دارند. برخی از اقامتگاهها و رستوران‌های معروف در استان کردستان عبارتند از:
- اقامت‌گاه بوم‌گردی واران روستای گلین
- اقامت‌گاه بوم‌گردی تیشک در روستای دولاب
- اقامت‌گاه بوم‌گردی ژین
- اقامت‌گاه بوم‌گردی میرزا سعید اوباتو در دیواندره
- اقامت‌گاه بوم‌گردی نشینگه بنار در مریوان
مکان‌های مناسبی برای تجربه‌ی زندگی روستایی و بهره‌مندی از فضای سنتی کردستان به شمار می‌روند.
مکان‌های گردشگری
با توجه به اینکه استان کردستان دارای مکان‌های تاریخی فراوانی است، پیشنهادات بسیاری برای گردشگری وجود دارد. در زیر، برخی از مهم‌ترین مکان‌های تاریخی در استان کردستان را برای شما لیست کرده‌ایم:
.۱ دهکده پالانگان
دره‌های زیبای کردستان می‌تواند میزبان گردشگران علاقه‌مند به تاریخ باشد. دهکده پالانگان یکی از مقاصد مهم در این زمینه است. این دهکده به خاطر معماری پله‌ای خود معروف است، جایی که هر خانه به عنوان سقف خانه زیرین خود عمل می‌کند. این سبک معماری منحصربه‌فرد، پالانگان را در فهرست موقعیت اولیه میراث جهانی یونسکو قرار داده است.
۲. مسجد جامع قروه
مسجد جامع قروه، نشانگر تاریخی مهم در استان کردستان است. این مسجد در دوره سلجوقیان ساخته شده است و ویژگی‌های معماری شگرف، کارهای سفال آن، و تزئینات زیبا با حکاکی هنری خود را به نمایش می‌گذارد. این ساختمان، شاهکاری از تاریخ اسلامی این منطقه است.
۳. قلعه سلماس
قلعه سلماس، یکی از قدیمی‌ترین قلعه‌های ایران است که در استان کردستان واقع شده است. این قلعه در دوره ساسانیان ساخته شده است و در دوره اسلامی به مرکزی برای برگزاری جلسات سیاسی تبدیل شد.
۴. مجموعه تاریخی و فرهنگی سنندج
مجموعه تاریخی و فرهنگی سنندج، یکی از جاذبه‌های تاریخی این شهر است. این مجموعه شامل موزه ملی کردستان، کتابخانه عمومی، محوطه‌ی سنتی و باغ شهری است.
۵. قلعه روزبهان
قلعه روزبهان، یکی از مکان‌های تاریخی مهم در استان کردستان است که در نزدیکی شهرستان بیجار واقع شده است. این قلعه در دوره صفویه ساخته شده است و در دوره قاجاریه نیز بهبودیافته است.
این تنها چند نمونه از مکان‌های تاریخی در استان کردستان هستند. با توجه به تنوع فراوان مکان‌های دیدنی در این استان، پیشنهاد می‌شود قبل از سفر، اطلاعات بیشتری درباره‌ی این مکان‌ها و سایر مکان‌های تاریخی در استان کردستان جمع‌آوری کنید و برنامه‌ریزی دقیقی برای بازدید از آن‌ها داشته باشید. در ضمن، قبل از سفر حتماً به شرایط جوی و شرایط راه‌های ارتباطی در منطقه توجه کنید.
غذاهای محلی
درباره‌ی غذاهای محلی استان کردستان، برخی از غذاهای خوشمزه شامل شلکینه، قایرمه، خورش ریواس، خورش تره‌کردی، آش پرپوله، برونشین، آش سه‌نگه سیر، آش دانه‌کولانه، که‌لانه، آش عدس بلغور، آش دوغ کردی، آش دوغین، آش هالاو و ساوار می‌باشند.
غلاف‌های نخود هم که روی چرخ دستی فروخته می‌شوند از تنقلات خوش‌مزه‌ی بانه و برخی مناطق دیگر هستند.
رستوران‌ها
همچنین می‌توانید در رستوران‌های معروفی مانند رستوران صدف و زیتون در سقز، رستوران مروارید، رستوران جهان‌نما و رستوران و سفره‌خانه‌ی آبیدر در سنندج از غذاهای محلی لذیذ لذت ببرید.
دکه‌های زیادی در بانه و شهرهای دیگر سیب‌زمینی و تخم‌مرغ تنوری می‌فروشند. فروشندگان آن را با سبزی‌خوردن لای نان تافتون می‌پیچند و مناسب گردشگرانی است که به دنبال تجربه طعم واقعی غذاهای محلی هستند.
صنایع دستی
صنایع دستی در استان کردستان شامل قالی‌بافی در شهرهای بیجار، بوکان، سنندج و افشار است. علاوه بر آن، فعالیت‌هایی مانند گلیم‌بافی سنه، نازک‌کاری روی چوب، ساخت کلاش (گیوه) و ساخت ابزار و آلات موسیقی نیز در این استان انجام می‌شود.
سوغات
سوغات‌های محلی استان کردستان شامل مواردی مانند نان شیرمال بیجار، کماج و حلوا سوهانی بیجار، تخمه بوداده سقز، شیرینی‌های سنتی مثل بادام سوخته، شیرینی کنجدی گزانگبین و شکری، برساق، سقز، عسل و روغن طبیعی، نان برنجی، کاک، باسلوق، خشکبار و مویز می‌باشند. این موارد را می‌توان از شهرها و مناطق مختلف استان کردستان تهیه کرد.
آداب و رسوم
استان کردستان محل زندگی یک فرهنگ کردی پویا است که قرن‌هاست که در حال شکوفایی است. مردم کرد به خاطر سنت‌های غنی، موسیقی، رقص و فولکلور منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شوند. در هنگام بررسی منطقه، شما فرصت خواهید داشت تا لباس‌های سنتی کردی را ببینید، غذاهای اصیل کردی را تجربه کنید و با مردم مهمان‌نواز و دوست‌دار این منطقه که فرهنگ و تاریخشان را با افتخار حفظ می‌کنند، در تعامل باشید.
رقص کردی به عنوان ویژگی مهم این استان شناخته می‌شود. علاوه بر آن، مراسم‌هایی مانند میرنوروزی، کوسه‌گردی و میرمیرین (امیربهادری) در گذشته در کردستان انجام می‌شدند. مراسم سمنوپزان نیز هنوز هم در برخی روستاها برگزار می‌شود. مراسم پیر شالیار که قدمتی هزارساله دارد، هر سال در اورامان‌تخت برگزار می‌شود و در این مراسم قربانی گاو و گوسفند صورت می‌پذیرد و غذای نذری پخش می‌شود. آرامگاه پیر شالیار نیز در این منطقه قرار دارد و این مراسم به مناسبت سالگرد عروسی پیر شالیار انجام می‌شود.
پرسش و پاسخ های متداول:
بهترین زمان برای سفر به استان کردستان چه زمانی است؟
ج: بهترین زمان برای بازدید از استان کردستان در بهار (آوریل تا ژوئن) و اواخر تابستان (سپتامبر تا اوکتوبر) است. هوا در این فصول ملایم است و آسمان صاف، بنابراین برای گردشگری، رفتن به طبیعت و کاوش مناسب است.
چه مسیرهای برای سفر به استان کردستان وجود دارد؟
ج: استان کردستان از طریق شبکه‌های جاده‌ای، هوایی و راه‌آهن به خوبی متصل است. فرودگاه سنندج، فرودگاه این استان است که پروازهای داخلی از شهرهای مختلف در آن تردد می‌کند. علاوه بر این، می‌توانید با اتوبوس یا قطار از شهرهای بزرگ ایران به استان کردستان برسید.
