بهاءالدین محمد عاملی مشهور به شیخ بهایی از دانشمندان بهنام عهد شاه عباس صفوی است. وی در سال 953 هجری قمری در بعلبک متولد شد. او در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام جبع یا جباع میزیسته و از نوادگان حارث بن عبدالله اعور همدانی (یاران علی علیهالسلام) بوده است. در 13 سالگی همراه پدرش به ایران مهاجرت کرد و پس از اتمام تحصیلات شیخ الاسلام (مهمترین منصب سیاسی- مذهبی در دربار صفوی) اصفهان شد. چون در سال 991 هجری قمری به قصد حج راه افتاد به تعداد زیادی از سرزمینهای اسلامی از جمله عراق شام و مصر رفت و پس از چهار سال در حالیکه حالت درویشی یافته بود به ایران بازگشت. دوره ی شیخ بهایی اوج مکتب اصفهان است. شیخ بهایی تجلی هنر علم و دین در یک کالبد است.
شیخ بهایی هم هنرمند و معمار بزرگی بود و هم در ستاره شناسی، شعر، فقه، حکمت و بقیه علوم دینی از بهترینهای روزگار خود بود. او دانش معماری را به حد کمال رسانده که از یک سو بی نقص و زیبا و از دیگر سو معنادار است. بسیاری از زیباییهای شهر اصفهان محصول نبوغ بینظیر یک شیخ الاسلام-مهندس لبنانی است. کاریز نجف آباد، حمام شیخ بهایی، مجموعه کاخهای دولتی اصفهان (دولتخانه)، طرح تقسیم آب زاینده رود، طراحی ساعت شاخص اوقات شرعی، ساختن منارجنبان، طراحی گنبد مسجد شاه اصفهان، چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بسیاری دیگر تا به امروز از او به یادگار مانده است. علاوه بر این از وی تالیفاتی به فارسی و عربی به جا مانده است که مجموعه ی آنها به 88 کتاب و رساله بالغ می شود.
از آثار او می توان به کشکول، دیوان غزلیات، جامع عباسی (در فقه)، خلاصۀالحساب، تشریح الافلاک و دو مثنوی معروف نان و حلوا و شیر و شکر اشاره کرد. همچنین مثنویهای پراکنده ایی ازجمله این شعر را به ایشان نسبت میدهند "عادت ما نیست رنجیدن ز کس/ ور بیازارد، نگوییمش به کس؛ ور برآرد دود از بنیاد ما/ آه آتش بار ناید یاد ما؛ ورنه ما شوریدگان در یک سجود/ بیخ ظالم را براندازیم، زود؛ رخصت اریابد ز ما باد سحر/ عالمی در دم کند زیر و زبر" همچنین به پاس خدمات شیخ بهایی به علم ستاره شناسی یونسکو سال 2009 را که همزمان با چهارصدمین سال رحلت شیخ بهایی بود را به نام او سال نجوم و شیخ بهایی نام گذاری کرد. شمع جان این عالم گرانقدر به سال 1030 هجری قمری پس از یک دوره ی بیماری هفت روزه خاموش گشت و مطابق وصیتش او را به مشهد انتقال داده و در مُدرس سابق خود او در نزدیکی حرم رضوی به خاک سپردند.