جشنواره ی کوچ عشایر اردبیل که با نام جشنواره کوچ عشایر مغان نیز معروف است هر ساله در فصل بهار و اوایل ماه اردیبهشت در دشت مغان (محل قشلاق ایل) برگزار می شود. این فصل زمان حرکت ایل شاهسون به سمت ییلاقات سبلان است. امروزه تعداد عشایر استان اردبیل حدود ۱۵ هزار خانوار و باجمعیتی حدود ۸۰ هزار نفر است. آنها مانند گذشته در فصل بهار و پائیز کوچ خود را به ییلاقات و قشلاقات انجام میدهد. در این جشنواره غرفههایی از جنس چادرهای خاص و سنتی عشایر ایران برپا میشود که در آن تولیدات متنوع عشایر از صنایعدستی گرفته تا محصولات لبنی نمایش داده می شود و امکان خرید و سفارش برای بازدیدکنندگان نیز وجود دارد. از دیگر مراسمی که در جشنواره برگزار میشود میتوان به اجرای موسیقی عاشیقی، برگزاری نمادین کوچ عشایر و مراسم عروس‌بران، تجلیل از پیشکسوتان و نخبگان عشایر و نشست سران طوایف اشاره کرد.
برپایی جشنها و آئینهای اسلامی و ایرانی از مهمترین آداب و رسوم شاهسونها بهشمار میآید که بهشکلهای خاص و با رعایت اصول ایل انجام میشود. شاهسونها جشنهای خود را در میدان برگزار میکنند و در عیدهای مذهبی از جمله عید قربان و عید فطر، پس از نماز عید به دید و بازدید یکدیگر میروند. مراسم و آداب ازدواج در میان ایل از اهمیت زیادی برخوردار است. وقتی پسری خواهان دختری است دو نفر از ریش سفیدان ایل را به چادر دختر میفرستند و آنها در صورت توافق عهد و پیمان میبندند و این عهد بسیار در میان عشایر حائز اهمیت است. یکی دیگر از رسومات شاهسونها که باعث غنای فرهنگی ایل میشود مراسم شب یلدا است. اهل ایل چیله قارپزی یعنی هندوانه چله را میخورند و معتقدند با خوردن هندوانه سوز سرما به تنشان تأثیر نخواهد داشت.
عشایر شاهسون در دهه ۱۹۶۰ میلادی (۱۳۴۰ خورشیدی) خود را عضوی از ایلی میدانستند که از 32 طایفه تشکیل شده بود. هر طایفه شامل چندین تیره بود. رئیس طایفه را بیگ و رئیس تیره را آق ساقال (ریش سفید) مینامیدند. هر یک از تیرهها نیز به چندین اوبا (اردوگاههای ایلی) تقسیم میشد. اصطلاحات ایل، طایفه و تیره در خارج از سلسله مراتب معنی متفاوتی داشت. هر کدام از عشایر ایران معیشت و آداب و رسوم خاص خود را دارند که از جذابترین شیوههای زندگی اجتماعی بهشمار میآیند. استان اردبیل مسکن ایلها و عشایر متعددی است که مهمترین و منسجمترین آنها ایلهای شاهسون و ارسباران هستند که در مناطق گوناگون استان پراکنده شدهاند.
ایل شاهسون از مهمترین و معروفترین ایلهای استانهای اردبیل و آذربایجان شرقی به شمار میرود که دارای پیشینه تاریخی بسیاری است و از ویژگیهای خاص اجتماعی و فرهنگی برخوردار است. اعضای این ایل دامدار هستند و از مراتع سرسبز کوههای خطه اردبیل استفاده میکنند. عشایر ارسباران نیز در نواحی کوهستانی بهسر میبرند و قلمرو عمده آنها بخش باختری دشت مغان است. شاهسونهای شیعی مذهب، که به زبان ترکی آذربایجانی سخن میگویند، از قدیم، زندگی کوچنشینی داشتهاند و در قرن حاضر از طریق زراعت نیز امرار معاش میکنند.
از قرن 18م به این سو اسناد نسبتاً فراوانی راجع به تاریخ شاهسونها وجود دارد. با وجود این، خاستگاه شاهسونها هنوز هم در هاله‌ای از ابهام است. گمان میرود ایل شاهسون مجموعهای از گروه قبایلی باشند که حدوداً بین قرن 16م و 18م به صورت اتحادیه گرد هم آمدند. در قرن حاضر درباره منشأ و پیدایش شاهسونها روایات متفاوتی وجود دارد اما روایت رسمیِ موردپذیرش این است که شاه عباس اول از همان آغاز سلطنت ناگزیر به مقابله با زیادهطلبیهای امیران بزرگ قزلباش برخاست. وی بدین منظور، برخی از سران قزلباش را به خاک هلاکت نشاند و برای مقابله با طغیان قبایل قزلباش قبیلهای تاسیس کرد و آن را شاه سون یعنی دوستدار شاه نامید و از همه مردان قبایل خواست تا بهعنوان عضوی از این قبیله ثبتنام کنند. شاه این قبیله را بهعنوان فدائیان و سرسپردگان خاندانش در نظر گرفت و با حمایت ویژهای که از ایشان بهعمل آورد، آنها را از دیگران متمایز و برجسته ساخت. هنگامی که سرزمین ایران دچار هرج و مرج و آشوب بود و هر کدام از امرای تیموری و آق‌قویونلو و دیگر حکام محلی گوشهای از این سرزمین را در دست گرفتند، اسماعیل میرزا که بعدها به شاه اسماعیل معروف شد، توانست با کمک شاهسونها آق‌قویونلوها را سرکوب کرده و در سال ۹۰۷ هـ.ق. بنیان حکومت خود را بهمدت دو و نیم قرن استوار سازد.
دشت مغان از نظر دسترسی شهری از سمت جنوب به مشگین شهر و از غرب به ارسباران خواهد رسید. بهترین زمان برای سفر به این منطقه بهار و تابستان است. از سایر جاذبههای دشت مغان میتوان به دشتهای معروف به همیشه بهار، کوهستانهای سرسبز، رود ارس، دریاچه سد شهرک مغان، قلعه اولتان، گورستان اصلان‌دوز مغان، برج قارلوجا و پل تاریخی خمارلو اشاره کرد.