با این جشنواره‌ها به دل صنایع‌دستی و خوراکی‌های خوشمزه آذربایجان‌شرقی بروید
اینجا روزگاری خانه ولیعهدها بود؛ شاهان قاجاری ولیعهدهایشان را به کیلومترها دورتر از پایتخت روانه می‌کردند تا روزگارشان را در شهری سپری کنند که از خنکی هوا و تنوع میوه‌ها و طبیعت زیبایش «تبریز» بود. شهر تبریز در دل استان آذربایجان‌شرقی، قدمتی دیرین در این خاک دارد و تاریخی از چند سلسله را در دل خود جای داده است. می‌گویند، در گذشته بخشی از سرزمین تاریخی ماد بود و بعد از حمله اسکندر مقدونی و دفاع سرداری به‌نام «آتورپات»، به «آتروپاتگان» معروف شد. بعد از اسلام نیز شاه اسماعیل اول، تبریز را به عنوان پایتخت برگزید و بعدها در دوره فتحعلی‌شاه، ولیعهدنشین شد.
در تبریز و شهرهای دیگر آذربایجان‌شرقی، امروز دیگر خبری از ولیعهدها نیست، اما ردپای تاریخ و زیبایی‌های طبیعی و رسم و رسوم مردمان آن هنوز دیده می‌شود؛ از خانه‌های قاجاری متعدد و بازار بزرگ سرپوشیده‌اش تا صنایع‌دستی مختص خود مانند «ورنی» و خوشمزه‌های گوناگونش که هر کدام برای خود جشنواره‌ای برپا کرده‌اند.
جشنواره عسل و لبنیات سراب، جشنواره ملی کباب بناب، سماق هوراند، جشنواره انگور ملکان، جشنواره ورنی اهر و جشنواره باتیک اسکو از جمله این رویدادهای خوشرنگ و خوشمزه‌اند. برای گشت و گذار در این مجموعه، می‌توانید سفرتان را از تبریز آغاز کنید.
چطور برسیم؟
اگر تهران را به‌عنوان پایتخت مبدا سفر قرار دهید، وسایل حمل و نقل از هواپیما و قطار گرفته تا اتوبوس برای رسیدن به تبریز پیش‌روی‌تان است. از فرودگاه مهرآباد تهران به فرودگاه تبریز هر روز در ساعات مختلف پرواز در نظر گرفته شده است. در مسیر زمینی هم قطارهای متعددی با امکانات و خدمات و البته قیمت‌های متفاوت در دسترس است.
برای سفر با اتوبوس از تهران به تبریز هم می‌توانید در ساعات مختلف از ترمینال غرب(آزادی) و بیهقی (آرژانتین) به پایانه تبریز (مرکزی) بروید که اتوبوس‌هایی با خدمات و قیمت‌های مختلف در دسترس است. اما اگر وسیله شخصی را انتخاب کرده‌اید، برای رسیدن به تبریز از تهران در مسیر جاده تهران-کرج حرکت کنید. بعد از گذر از آبیک، قزوین، تاکستان، ابهر، زنجان، در جاده زنجان- تبریز مسیر خود را ادامه دهید و به تبریز می‌رسید.
سفر به اسکو و دیدار با چنار ۱۲۰۰ ساله و باتیک‌های رنگین
با رسیدن به تبریز، اگر محل اقامت‌تان را در این شهر در نظر گرفته باشید می‌توانید مجموعه‌ای از سفرهای چند روزه را برای خود و خانواده در نظر بگیرید. با توجه به وسعت و جغرافیای آذربایجان‌شرقی، می‌توانید در چند مسیر سفر خود را تنظیم کنید؛ مسیری که به سمت شهرهای شمالی و شمال شرق استان می‌رود و مسیری که به سمت جنوب استان می‌رسد.
اگر دل‌تان جشنواره‌های خوشمزه می‌خواهد می‌توانید از تبریز، راهی شهرهای جنوبی استان آذربایجان‌شرقی شوید که شهرهایی مانند اسکو، بناب و ملکان در مسیرتان قرار بگیرد.
اگر با اتوبوس راهی تبریز شده‌اید، در آخرین ایستگاه توقف اتوبوس‌های تبریز، پیاده شوید و مسیر را به سمت اسکو در جاده سهند- اسکو پیش بگیرید. البته می‌توانید تا تبریز هم بروید و مسیر خود را از تبریز در کمربندی سردرود به سمت اسکو ادامه دهید.
در ورودی شهر اسکو بازارچه صنایع‌دستی راه‌اندازی شده که می‌توانید قبل از گذر از جاده و رسیدن به اسکو، بازدیدی از آن داشته باشید و علاوه بر خرید صنایع‌دستی، با محصولات محلی نیز آشنا شوید. در این راه، دیدن درخت چنار ۱۲۰۰ ساله اسکو را فراموش نکنید. حمام و مسجد جامع اسکو هم از جمله بناهای تاریخی و جذاب این شهر هستند.
از آنجایی که محلی‌های اسکو و مناطق اطراف آن سال‌هاست در حوزه چاپ باتیک فعال‌اند، این شهر هر ساله میزبان جشنواره باتیک نیز می‌شود؛ جشنواره‌ای که با رنگ و طرح و قدمت همراه است. چاپ کَلاقه‌ای یا باتیک یکی از روش‌های چاپ روی پارچه است و در اسکو کارگاه‌های بسیاری برای آن وجود دارد. در چاپ کلاقه‌ای، کلیه طرح‌ها و رنگ‌ها را با استفاده از واکس و عملیات رنگرزی روی پارچه منتقل می‌کنند که برای این کار بیشتر از پارچه ابریشم استفاده می‌شود. تاروپود پارچه از واکس پوشیده می‌شود و هر دو روی پارچه یکسان نقش می‌شود. رنگ‌های به کار رفته برای چاپ بیشتر از دسته رنگ‌های گیاهی مانند روناس، اسپرک، پوست انار و زردچوبه است.
چایخانه، قهوه‌خانه و رستوران هم در شهر اسکو فعال‌اند و می‌توانید استراحتی در این مکان‌ها داشته باشید و مسیر را به سمت تبریز یا بناب ادامه دهید.
تجربه کباب‌های ممتاز و دیدار با آثار دوره صفوی در بناب
اگر از تبریز به سمت جاده آذرشهر و میاندوآب راه بیافتید در طول مسیر می‌توانید از معبد مهر آذرشهر دیدن کنید و سری به روستای قدمگاه بزنید. البته در این مسیر حتما به دریاچه ارومیه هم سر بزنید و از این زیبای بی‌صدا دیدن کنید. سپس مسیر را به سمت عجب‌شیر ادامه دهید تا به بناب برسید.
نام بناب و کبابش در طول تاریخ آنچنان به هم گره خورده که یکی بدون دیگری در ذهن متبادر نمی‌شود. کباب به شکل امروزی اندکی کمتر از یکصد سال عمر دارد و شهر بناب، مبتکر پخت شیوه‌ای خاص از این خوردنی خوشمزه است و هر روز بیش از یکصد کبابی، دست‌اندرکار پخت و عرضه آن می‌شوند. در این شهر کباب‌هایی با اندازه‌های باورنکرنی درست می‌شود. کباب‌هایی که نه تنها به سیخ نمی‌چسبند بلکه نمی‌ریزند و البته نمی‌سوزند. حتی اگر در تابستان به بناب سفر کنید، می‌توانید به جشنواره کباب بناب هم سری بزنید. جشنواره‌ای که عطر و طعم آن به اندازه‌ای‌ست که حتا با خواندن این مطلب، هوس خوردن کباب را در شما تقویت می‌کند.
بناب پایگاه منطقه‌ای دولت صفوی بود و امروز میزبان موزه تخصصی دوران صفوی است. همچنین موزه مردم‌شناسی این شهر در محل حمام تاریخی مهرآباد از اعتبار بالایی برخوردار است. مسجد جامع بناب نیز یکی از جاذبه‌های دیدنی این شهر است چنانکه مناره آبی لاجوردی، معماری خاصی به آن داده. بناب علاوه بر کباب، مملو از مزارع انگور است که گشت و گذار در آنها خالی از لطف نخواهد بود.
اگر به تاریخ و خرید علاقه دارید، دیدار از بازار چهارسو را از دست ندهید؛ بازاری تاریخی که مشاغل متعددی را در خود جای داده و هنوز مغازه‌هایی با ارسی‌های چوبی در آن باقی مانده‌اند که بوی پیشینیان را می‌دهند. بناب به شهر دوچرخه هم معروف است و هر جای آن بروید دوچرخه‌سواران را می‌بینید. دوچرخه سوارانی که بیشتر آنها بومی‌ها و محلی‌های بناب هستند و ترجیح می‌دهند با دوچرخه از این سو به آن سو بروند.
ملکان و انگورهای درخشان‌اش
بعد از دیدن بناب، مسیر را به سمت ملکان ادامه دهید. یادتان باشد انگور نماد ملکان است و در این شهر قرار است مجسمه انگورهای درخشانی را ببینید که زینت‌بخش معابر و میادین شده است. با این وجود نمی‌شود تا ملکان رفت و تن به آب گرم «شور سو» نسپرد.
هر جا درخت «مو» باشد و تاکی سر به آسمان رسانده باشد، بی‌تردید دلمه برگ هم هست! دلمه برگ موی تازه فصل تابستان در شهر انگور، عجیب وسوسه کننده است. انگور و محصولات حاشیه انگور، همسفر خوراک این شهر هستند؛ از برگ مو گرفته تا دوشاب و شیره انگور که با طعمی همچون عسل، کنار برخی غذاها یا داخل آنها استفاده می‌شوند. حتی به واسطه این محصولات ملکان در اواسط و اواخر تابستان، میزبان جشنواره انگور و دوشاب می‌شود؛ جشنواره‌ای که با برگزاری مراسم آیینی همراه است و ساز و دهل آن را خوش‌آهنگ می‌کنند.
تار و پود زیبایی در ورنی‌های اهر
از دیگر مسیرهای پر جاذبه آذربایجان‌شرقی، سفر به شمال شرق استان است. از تبریز مسیر را به سمت اهر در پیش بگیرید و وارد جاده اهر-تبریز شوید. مسیر را ادامه دهید و بعد از گذشتن از خواجه، سقندل، اورنگ بعد از عبور از جاده اهر-ورزقان به شهر اهر برسید.
تقریبا هیچ خانه‌ای در اهر نیست که در آن ورنی رنگارنگ زینت‌بخش نباشد یا دار بافندگی ورنی در آن دیده نشود. ورنی‌بافی در خون و خاطرات مردم اهر است و بسیاری از آنها به این هنر به چشمِ ممر درآمد می‌نگرند. ورنی، که گاه به آن گلیم سوزنی نیز گفته می‌شود نوعی سوماک است، که بدون مراجعه به نقشه توسط دختران و زنان عشایر ارسباران بافته می‌شود. در واقع ورنی نوعی گلیم یک رو یا گلیم فرش نما بدون پرز است و به سبک پود پیچی یعنی گذراندن پود اصلی از تار و پیچش نخ خامه به دور نخ‌های تار شکل گرفته و نقش می‌پذیرد. تفاوتی که در بافت گلیم و ورنی وجود دارد این است که در گلیم، بافت به صورت گره‌های منقطع انجام می‌شود و نقوش آن توسط پود شکل می‌گیرد و تار به وسیلهٔ پود کاملاً پوشیده می‌شود، در حالی‌که در بافت ورنی ایجاد طرح و نقوش بر سطح آن توسط پودگذاری اضافی حاصل می‌شود و تار و پود هر دو پوشیده است. پود اضافی، که پود اصلی خوانده می‌شود، مانند پود گلیم به صورت ساده از بین تارها عبور نمی‌کند، بلکه به دور تار حرکت پیچشی و غیره منقطع دارد.
ورنی‌های اهر به جهت حفظ اصالت در رنگ و طرح و بافت، بسیار ارزشمند هستند و هر سال هزاران قطعه از این ورنی‌ها به نقاط مختلف دنیا صادر می‌شوند. حتی جشنواره ورنی‌بافی نیز به میزبانی اهر در میانه تابستان برگزار می‌شود و میزبان صدها گردشگر می‌شود.
با این وجود این، تمام اهر نیست، تاریخ‌گردی در اهر با حضور مقبره شیخ شهاب‌الدین اهری رنگ و بویی دیگر گرفته و میزبان علاقه‌مندان ادب و عرفان است. هر چند این شهر بعد از زمین لرزه سال ۹۱ آسیب‌های بسیاری دید، اما به همت مردم روی پای خود ایستاده و همچنان میزبان علاقه‌مندان است. بعد از دیدن مسجد جامع اهر می‌توانید به سمت هوراند بروید.
جشنواره سماق را در هوراند تجربه کنید
بعد از اهر از جاده اهر-کلیبر مسیر را تا «هوراند» در پیش بگیرید. در طول مسیر می‌توانید از «قلعه ملک» دیدن کنید و در ادامه مسیر را تا «هوراند» ادامه دهید. این نقطه از آذربایجان‌شرقی از جمله مکان‌هایی است که می‌توانید اصالت و آرامش را در آن تجربه کنید. در میانه این هیاهوی توسعه و سر بر آوردن آپارتمان‌ها، با جایی روبه رو می‌شوید که عطر اصالت و سادگی می‌دهد؛ هوراند منطقه‌ای زیبا و با طراوت، سرسبز و دلپذیر است.
زمین‌های هوراند خاک مساعدی برای رشد بوته‌های سماق دارند و کشاورزان هوراندی، سماق را در چند کیفیت مختلف برای عرضه در بازار آماده می‌کنند. سماق خالص و سرخ که از پوسته سماق‌های سرخ و بدون هسته تهیه می‌شود، عطر و طعمی بی‌مانند به هر غذایی می‌بخشد و خود به تنهایی درمانگر چربی خون است. شاید به همین جهت است که هوراند در اواسط و اواخر تابستان میزبان جشنواره سماق می‌شود.
در کنار اینها، نمی‌شود در هوراند قدم بزنید و عطر رشته پخته، آش رشته و رشته پلو و شوربا وسوسه‌ات نکند. چراکه زنان هوراندی اساتید بی‌مثال پخت رشته خانگی هستند.
اگر اهل ورزش هم باشید، قعله پشتو یا پیشتاب هوراند، مسیری بی‌نظیر برای شماست؛ چراکه تلفیقی از تاریخ و طبیعت در این مجموعه به خوبی نمایان است.
از جشنواره عسل و لبنیات تا کتیبه اورارتویی رازلیق در بهشتِ سراب
برای رسیدن به «سراب» می‌توانید مسیر را از جاده زنجان-تبریز در پیش بگیرید و بعد از عبور از بستان‌آباد، کردکندی، دوزدوزان به جاده سراب- بستان‌آباد برسید که از آنجا نیز راه زیادی تا سراب نیست.
هرچند ممکن است در نظر نخست، از نام سراب، منطقه‌ای کویری در ذهن شما تصویر شود اما از سراب می‌توان به عنوان بهشتی در میان کوه‌ها یاد کرد. ضمن آنکه، سراب خانه خوراکی‌های متنوع است! چشیدن طعم عسل‌های شفاف، معطر و متنوعی که در سراب تولید می‌شود به همراه کره دوغی یا سرشیر که در زبان محلی قیماق اطلاق می‌شود انگیزه خوبی برای سفر به سراب است. کره سراب به اندازه‌ای معروف است که در بیشتر شهرهای منطقه، کره سراب خرید و فروش می‌شود. حتی جشنواره عسل و لبنیات نیز به میزبانی سراب برگزار می‌شود.
در سفر به سراب، به جز لذت بردن از هوای خوب و طعم بی‌نظیر میوه‌های تابستانی مانند هندوانه و آلوبخارا، دیدن مسجد جامع سراب، که بنایی زیبا و متعلق به قرن نهم هجری است را از دست ندهید. این مسجد با معماری خاص خود، مناره و گلدسته ندارد.
ضمن اینکه در نزدیکی سراب کتیبه اورارتویی رازلیق قرار دارد که به خط میخی بوده و در زیبایی بی‌نظیر است.
شکم‌گردی با نان‌های اهر و اسکو و غذاهایی همراه کشک و دوغ
از آنجایی که این سفر یکی از خوشمزه‌ترین سفرها خواهد بود و با جشنواره‌های غذاها و محصولات خوش‌طعم همراه است، قطعا سئوالی در خصوص این مهم که چه بخورید پیش نخواهد آمد. اما با توجه به تنوع غذاهای آذربایجان‌شرقی می‌توانید گزینه‌های مختلفی از کوفته تبریزی گرفته تا انواع کوکو، انواع آش‌ها و شورباها و شیله‌ها، انواع پلوها و انواع نان‌ها و شیرینی‌ها را در پیش رو داشته باشید.
ضمن آنکه از خوردن نان اهر و نان اسکو غفلت نکنید؛ نان‌هایی خاص که روش طبخ خاصی دارند. در کنار آن، انواع غذاهایی که با کشک و دوغ درست می‌شوند که می‌تواند در لیست غذاهای شما جای بگیرند.
کجا اقامت کنیم؟
انواع هتل‌های ۵ تا یک ستاره در تبریز و شهرهای بزرگ آذربایجان‌شرقی فعال‌اند. در عین حال امکان اقامت در مهمان‌پذیرها، مهمانسراها، هتل آپارتمان و البته خانه‌های بومگردی در طول مسیر سفر در استان فراهم است.
در هر یک از شهرهای بناب و اسکو یک هتل ۳ ستاره فعال است و شهر اهر و شهر سراب نیز هتل‌های یک ستاره درصدد ارائه خدمات به گردشگران برمی‌آیند.