دخمه سنگی فخریگاه
مهابادبا نزدیک شدن به دخمه فخریگاه، تابلوی راهنمایی باعث شگفتی گردشگران میشود. «قدمت: هزاره اول پیش از میلاد» و پس از آن، دخمهای در دل کوه خودنمایی میکنند که دو ستون سنگی، دهانه آن را از پس سالیان دور و دراز استوار کردهاند. به جز حفرهای که به چشم میآید، راه ورودی دیگری به داخل دخمه وجود ندارد و باید از کوه بالا رفت تا به دهانه آن رسید.
آنچه خواهید دید، ستون‌های ورودی دخمه است که در گذر زمان و زیر بارش باران، تابش آفتاب و وزش باد به تدریج فرسایش یافتهاند و تنها پای ستونها و سرستونهای آن باقی مانده است. قطر ستونها یکسان نبوده و در بخش پایینی قطورتر از بالای آن است به طوری که ستونها بیشتر شبیه به گلدانی وارونه طراحی شدهاند. با عبور از میان ستونها و وارد شدن به داخل تالار، سالن اصلی دخمه پیش چشمها نمایان میشود. سالنی نه بسیار بزرگ که با دو پله از ایوان جدا میشود. گفتنی است که ارتفاع گوردخمه از لب ایوان تا پایین‌ترین قسمت تراشیده شده ۵۳۰ سانتیمتر است و از دامنه کوه نیز حدود ۱۰ متر ارتفاع دارد. البته ورود به گوردخمه نیاز به مهارت سنگ‌نوردی دارد و راه دسترسی عمومی به آن وجود ندارد.
احتمال میرود بخش جلویی دخمه مخصوص انجام مراسم تدفین باشد چرا که قبرها در قسمت پشتی آن قرار دارند. در این بخش 3 قبر به شکل مستطیل وجود دارد که یکی از آنها بزرگ تر از دو تای دیگر است. قبر بزرگ در وضعیت موازی با ایوان و قبرهای کوچک عمود بر ایوان ساخته شدهاند. قبرها در دل سنگ تراشیده شده و تقریباً 50 سانتیمتر عمق دارند.
در داخل دخمه نیز چهار ستون قرار دارد. ستون‌های داخلی نسبت به ستون‌های موجود بر روی نمای بنا، نازک تر هستند. هر چهار ستون، پایه و سرستون‌هایی مربع شکل دارند.
ابعاد 6 × 6 متردر بالای دیوارهایی کاملاً صاف به صورت دخمه ای مصنوعی به وجود آمده است . در داخل از دو قسمت با ارتفاع 50 سانتی متر تشکیل شده است ، بخش شمالی آن متشکل از دو پله ورودی و دو ستون با ارتفاع 10/2 متر است که در منتهی الیه سمت غربی این بخش مقبره ای که سابقاً محل دفن جنازه بوده با ابعاد 40/1 × 65/2 متر و عمق یک متر و در جانب شرقی دو مقبره کوچکتر با ابعاد متساوی 90 سانتی متر در 40/1 و عمق یک متر وجود دارد . ارتفاع این قسمت از سقف تا کف 10/2 متر است . بخش دوم آن با ارتفاع 60/2 متر تقریباً 50 سانتی متر پایین تر از بخش شمالی قرار دارد ، دارای دو ستون و دقیقاً رو به جنوب است. ته پایه های ستونها که به شکل دایره است و هر چه بالاتر می آید قطر آن کوچکتر می شود 80/1 متر می باشد که در بالا به 65/1 متر تغییر می یابد ، دو پله در سمت چپ ایوان قرار دارد که عرض پله بالایی 35 سانتی متر و ارتفاع آن 15 سانتی متر است
در پهنه ایران و در مناطق کوهستانی، گوردخمههای زیادی وجود دارند که دخمه سنگی فخریگاه شمالیترین آنها به حساب میآید و میراثی از تمدن مادها در این خطه است. از دیگر گوردخمههای مشهور مادی میتوان به گوردخمه «شیرین و فرهاد» در شهرستان صحنه و «دکان داوود» در نزدیکی سرپل ذهاب اشاره کرد. فخریگاه بر روی صخره‌ای از جنس رسوبات آهکی قرار دارد.
لازم به ذکر است که این دخمه سنگی در سال 1316 خورشیدی به وسیله وزارت فرهنگ و هنر وقت با شماره 288 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. گوردخمه فخریگاه در استان آذربایجان‌غربی، در نزدیکی شهرستان مهاباد و در مجاورت روستای «ایندرقاش» واقع شده است.