تاریخ معاصر ایران، سرشار از فراز و فرود و حوادث تلخ و شیرین بوده است، اما اتفاقات رخداده در زندانها، تلخترین برگهای تاریخ را رقم زدهاند.
فکر ساخت اولین زندان مدرن ایران در سال 1311 به دستور رضاشاه پهلوی و توسط مهندسین آلمانی عملی شد که بعدها به عنوان زندان موقت شهربانی و زندان اختصاصی زنان مورد استفاده قرار گرفت. اما مهم‌ترین کاربرد این زندان، در زمان حکومت پهلوی دوم و اوجگیری مبارزات انقلابی گروههای مخالف حکومت در دهه چهل و پنجاه هجری شمسی بود.
از ویژگیهای مهم این زندان میتوان به نقشه پیچیده، قرینهسازی اتاقها و انعکاس صدا در آنها اشاره کرد و معماری کریه و نفرتانگیز زندان با هدف افزایش وحشت و شکنجه زندانیان طراحی شده بود.
این زندان محل بازداشت افراد سرشناسی مانند سید محمود طالقانی، علی شریعتی، محمد جواد باهنر، اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت اله خامنهای رهبر انقلاب بود. جایی که نیروهای امنیتی و ساواک به سرکوب و شکنجه فعالین سیاسی علیه رژیم پهلوی می‌پرداختند.
بعد از پیروزی انقلاب، این زندان "بازداشتگاه توحید" نام گرفت تا این که در سال 1381 کار تبدیل آن به موزهای به نام "موزه عبرت" به وسیله سازمان میراث فرهنگی کشور به سرانجام رسید. زندانموزهای که با نمایش مجسمههایی از شکنجهکنندگان، زندانیان و ابزارهای شکنجه، به دنبال آن است تا گوشهای از سرگذشت غمانگیز و دردناک زندانیان خود را برای بازدیدکنندگان بازسازی کند.
برای دیدن این موزه باید راهی میدان امام خمینی، خیابان یارجانی در تهران شوید. ساختمانی دایرهای شکل در سه طبقه میزبان شماست، با سلولهایی بیشمار و راهروهای پیچ در پیچ که همگی آنها به محوطه اصلی منتهی میشوند.
بخشهای مختلف دیگری همچون سلولهای عمومی و انفرادی، شکنجهگاهها، محل ملاقات زندانیان، و اتاق نگهداری البسه از مهم‌ترین قسمتهای این مخوفترین شکنجه‌گاه تاریخ معاصر ایران است.
در میان انواع گوناگون گردشگری، گردشگری تاریک یا تلخ به بازید از مکانهایی تاریخی گفته میشود که با مرگ و تراژدی رابطه دارند و حس ترس، هیجان و یا کنجکاوی یک گردشگر را بر میانگیزند. بازدید از این موزه عجیب به عنوان یکی از نمونههای گردشگری تاریک میتواند گوشهای از رویدادهای تلخ تاریخ معاصر را برای گردشگرانی که میخواهند نوع متفاوتی از گردشگری را تجربه کنند، به نمایش بگذارد.
