مسجد آویهنگ

مساجد به خصوص در روستاها، فراتر از یک عبادتگاه و مرکز انجام فرایض دینی به شمار می‌روند چرا که با فرهنگ مردم منطقه پیوند دارند. از شیوه‎های معماری گرفته تا آثاری که در آن‎ها به چشم می‎خورد، همه و همه بیانگر آداب و رسوم و باورهای مردم روستا هستند. از طرفی مهم‌ترین مرکز اجتماعات روستا همین مساجد هستند.

روستای آویهَنگ کردستان یکی از همان مقاصدی است که می‎توان مسجدی با ساختار بومی را در آن دید. قدمت مسجد آویهنگ چنان‎که در دیوارنوشته آن ذکر شده است، به سال 1191 خورشیدی می‌رسد و در آن سال به فرمان «امان‌الله‌خان اردلان»، فرمانروای كردستان ساخته شده است.

آویهنگ مسجدی با 2 طبقه، 2 ایوان شرقی و جنوبی، گل­دسته آجری، سرای محور، 12 اتاق و شبستان ستون­دار، و 6 ستون در طبقه بالا و 6 ستون در طبقه زیرین با آرایش مارپیچ است.

مسجد آویهنگ دو بخش دارد که یکی در آغاز ساخته شد و دیگری در دوران‌های دیگر به آن افزوده شده است. طبقه اول مسجد با وسعت 400 متر مربع ساخته شده است که دارای یك شبستان، حوض‌خانه و یك اتاق درگاهی است.

پهنای دیوار در بخش نخست 1 متر و 60 سانتی‌متر است. بخش دوم در طبقه زیرین جای دارد و پیش از جنگ جهانی اول به سال 1282 خورشیدی همراه با بازسازی سراسر سازه ساخته شده است. بخش دوم افزون بر یك شبستان همانند طبقه نخست، دارای وضوخانه و یك اتاق است. حوض مسجد اویهنگ در میان‎سرای آن قرار دارد.

مسجد آویهنگ دارای آرایه ­هایی از تاق‎های نیم‌گرد قاجاری، سرستون ­های چوبی با نگارش بن‌مایه­ های دینی، كاشی كاری هفت رنگ مينايی، ازاره‌های سنگ مرمر، آجركاری لعاب‌ دار با خط معقلی‌، حوض و فواره و همچنين ستون‌هايی با آذین ­بندی­های ریسمانی است.

مسجد آویهنگ در نزدیکی رودخانه و در میان روستایی به همین نام، در نزدیکی کوه سنگ سرخ، در دهستان «ژاوه رود» غربی، در 15 کیلومتری «كلاتَرزان»، در 58 کیلومتری شهرستان سنندج در استان کردستان جای دارد.

روستای آویهنگ با ارتفاع 1670 متری از سطح دریا، آب و هوایی سرد و خشک دارد. این روستا از شمال باختری به کوه «بي‏قوره» و کوه «حيدر شاه»، از شمال به کوه «بردسور»، از شمال خاوری به گردنه «کردآباد» و «دره‌سير» و از جنوب باختری نیز به «دره قليچه» منتهی می‎شود. به سبب وجود اقلیم کوهستانی آویهنگ، ساختار روستا در شیب و خانه­ها به روش پلکانی ساخته شده است.

مصالح ساخت بیشترخانه­های آویهنگ بومی بوده و از خشت، گل، سنگ، گچ و چوب فراهم آمده است. زبان مردمان بومی آویهنگ، گویش کردی اورامانی است. از آیین­ه ای آویهنگ می ­توان به هلپرکه(رقص کردی)، سوگواری چَپی و سیاه‌ چمانه نام برد. پوشش گیاهی پیرامون روستا دارای گونه ­هایی همچون بلوط، گل گاوزبان، پونه، شاتره، گون، ون، انجير کوهي، زالزالک، ارژن، بيد، چنار و صنوبر است.

نام مسجد آویهنگ امروزه در فهرست آثار ملی ایران جای دارد.