گرمابه قجر

حمام یا گرمابه قجر یکی از محبوب‎ترین مقاصد گردشگری در قزوین است و سالانه هزاران گردشگر از این حمام تاریخی و زیبا بازدید می‏‌کنند. این حمامِ بسیار بزرگ  که معماری هنرمندانه و کاشی‏کاری‎های ظریفِ لاجوردی دارد، یکی از زیباترین حمام‏‌های ایران محسوب می‏‌شود که حالا سال‌هاست بدل به «موزه مردم‌شناسی قزوین» هم شده است.

حمام قجر در یکی از محلات قدیمی قزوین به نام «محله عبید زاکانی» قرار دارد. ساخت این حمام به دوران صفویه بر می‎گردد؛ وقتی که شاه‎عباس دوم، «امیرگونه خان قاجار» را مامورِ ساخت این حمام زیبا می‏‌کند و این حمام در دوران صفوی «حمام شاه» نام می‌‏گیرد، اما از آنجا که مامور ساخت حمام سرداری قاجاری بوده، نام حمام به «حمام قجر» تغییر می‎یابد و سال‎ها مهمترین گرمابه شهر بوده و افراد مختلف از طبقات اجتماعی گوناگون از این حمام استفاده می‏‌کرده‎اند. اما سال 1379 این حمام از سوی میراث فرهنگی خریده و ثبت ملی می‏‌شود و پروژه مرمت آن آغاز می‎شود و بعد بدل به موزه هم می‏‌گردد.

«حمام قجر» بیش از هزارمتر زیربنا دارد و دارای سه بخش اصلی سربینه (یا رخت‎کن حمام)، میاندار (فضایی که این فرصت را برای بدن ایجاد می‎دهد که با اختلاف دمای سردِ بیرون و هوای گرم حمام خود را تطبیق دهد) و گرمخانه (محل شستشو) است و خزینه حمام(محل غسل و مشت مال) هم در گرمخانه قرار دارد و  این حمام بخشی مجزا برای استفاده زنانه و مردانه از حمام داشته است. برای وارد شدن به حمام باید از در چوبی آن بگذرید و از راه‌پله مارپیچی که شما را پایین می‎برد بگذرید و به سربینه وارد شوید. سربینه حوضی بزرگ و آبی در میان دارد و پلانی شش ضلعی دارد که احتمالا صندوق‏دار حمام در یکی از این گوشه‎ها می‏نشسته وسایل مشتریان را می‌گرفت. یکی از زیبایی‎های این حمام، جدا از معماری زیبا، کاشی‎کاری‎های لاجوردی و سقف گنبدی شکل و زیبا، وجود مجسمه‎هایی با طراحی بسیار طبیعی در حمام است که افراد را در حال شستشو و مشت و مال نشان می‏‌دهد و به آدم این حس را می‏‌دهد که به گذشته برگشته است.

حمام‎ها در ایران جدا از معماری زیبا و سیستم گرمایش و ورود و خروج پیچیده آب، دارای فرهنگی غنی و پربارند؛ فرهنگ حمام در ایران، شامل شعرها و ضرب‏ المثل‎های جالب، مشاغل متنوع و آداب خاصی بوده که حالا رو به فراموشی است. در واقع حمام در ایران قدیم، تنها جایی برای شستشو نبوده و در واقع بخشی از حوزه عمومی و جایی برای معاشرت و گذران وقت هم محسوب می‏شده است. به رئیس حمام، حمامی می‎گفته‎اند کسی که وظیفه اداره حمام را برعهده داشت و بین مشتریان می‎گشته و شوخی و مردم‎داری می‌‏کرده و فضای حمام را برای آنها مطلوب می‌کرده است. گفته می شود حمامی‏‌ها اصولا آدم‌های بخشنده‎ای بوده‎اند که از فقرا هم چیزی طلب نمی‏‌کرده‎اند. از دیگر مشاغل حمام می‏توان به «تونتاب»(مسئول گرم و تمییز کردن حمام)، «دلاک»(کیسه‎کش)، « مشتمالچی»(مسئول مش و مال) و «پادو»(مسئول جفت کردن کفش‌ها، دادن لُنگ خشک) اشاره کرد.

با بازدید از حمام قزوین، جدا از دیدن یکی از زیباترین و بزرگترین حمام‏‌های تاریخی ایران، می‏‌توانید از موزه مردم‌شناسی قزوین هم دیدار کنید؛ جایی که هنرمندانه تنوع قومی و فرهنگ پربار این شهر به نمایش گذاشته شده است. در سربینه حمام تنوع قومی قزوین با مجمسمه‎هایی با پوشش و چهره قوم‎های مختلفی چون تات، قزوینی، کرد، مراغه‏ای و ترک نشان داده شده است که با دیدن آن‏ها که گاه چون اقوام کرد در حال رقص و شور‎‌اند، به شما این احساس را می‏‌دهد که در میان آدم‌های واقعی قرار گرفته‌‏اید. بخش دیگر حمام به نمایش آداب و رسوم و مشاغل شهر قزوین اختصاص یافته است که مجمسه‎های مختلف از زن و مرد و کودک با لباس‎های سنتی زیبا و در حال کار و در حال نان و شیرینی پختن، فرش بافتن، کشاورزی، فروشندگی، آویختن انگور بر نخ و تولید کشمش، حجامت، آهنگری، بارفروشی، دعانویسی و حلاجی نشان می‏‌دهد. همچنین یک بخش از این موزه هم به نشان دادن آداب و رسوم شهر قزوین چون تعزیه، انگورچینی، بزم، عروسی و عزا اختصاص یافته است.