تپه‌های باستانی با تپه‌های معمولی تفاوت بسیار دارند. لایههای مختلف باستانی در درازنای تاریخ بر روی یکدیگر ساخته شده و در طول سالیان بعد جایشان را به تمدن بعدی میدهند. تپه حسنلو نیز یکی از تپه‌های باستانی ایران است که آثار منحصربهفرد تاریخی مانند جام زرین حسنلو را در دل خود جای داده است. حسنلو بقایای باستانی تمدنی کهن، بر روی تپهای با قطر متوسط 265 متر است که در ارتفاع ۲۰ متری قرار دارد.
پیشینه زندگی در منطقه حسنلو به اقوام مانا می‌رسد. اقوامی که اشیای مفرغی آنها همتراز با مفرغهای مشهور لرستان است. کارشناسان ده دوره مختلف سکونت در تپه حسنلو را شناسایی کردند. قدیمیترین دوره سکونت در این تپه به ۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد و دوره نهم تا هفتم را بین ۶ هزار و 3 هزار پیش از میلاد می‌دانند.
تاریخچه نخستین پژوهشهای باستان شناسی در تپه حسنلو به سال 1313 خورشیدی بازمیگردد. دو سال بعد در سال ۱۳۱۵خورشیدی «سر اورل اشتین» دانشمند انگلیسی با انجام چندین گمانه در تپه حسنلو، باعث کشف اشیایی در آن شد. سپس در سال ۱۳۲۶ و 1328 هم کاوشهایی بر روی تپه صورت پذیرفت. درنهایت در سال ۱۳۲۸ از طرف اداره کل باستانشناسی، کاوش علمی در این تپه باستانی آغاز شد. لازم به ذکر است اشیایی که امروزه در موزه ایران باستان از تپه حسنلو در معرض نمایش قرار دارد، حاصل کاوشهای این دوره است. در نهایت در سال ۱۳۳۷ خورشیدی، هیئت حفاری با حضور باستان‌شناسان مشترک ایران و آمریکا موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو شدند.
جام طلای حسنلو یکی از آثار باستانی برجسته ملی به شمار میرود که در پی پژوهشهای «رابرت دایسون» آمریکایی در تپه حسنلو در سال ۱۳۳۶ کشف شد. عمر جام زرین حسنلو حدود ۳۲۰۰ سال تخمین زده شده است. بر روی این جام نقوش حکاکی شدهای وجود دارد که گویی روایتگر یک داستان حماسی است. این جام نیز در کنار سایر آثار کشف شده از تپه حسنلو در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
تپه حسنلو در ۷ کیلومتری شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی، یکی از تپه‌های باستانی آذربایجان است که تنها ۱۲ کیلومتر از جنوب غربی دریاچه ارومیه فاصله دارد و بین دهکده‌های امین‌لو و حسنلو جای گرفته است. این تپه به واسطه قرارگیری در مجاورت روستای حسنلو است که به این نام معروف شده است.
آثار کشف شده از تپه حسنلو:
۱ـ جام زرین حسنلو؛
۲ـ مجسمه شیری نشسته از نقره؛
۳ـ ساغر نقره‌ای نقش‌دار (که هر سه در موزه ایران باستان تهران) نگهداری می‌شود؛
۴ـ مجسمه شیری نشسته از نقره موجود در (موزه لوور پاریس)؛
۵ـ شمشیر و تیر و کمان‌هایی از مفرغ در موزه‌های ایران و جهان؛
۶ـ اشیاء‌از طلا، نقره و ظروف متنابهی از سفالین و صدها اشیاء دیگر…