منظر باستان شناسی ساسانی فارس

منظر باستان شناسی ساسانی فارس دربرگیرنده ی ارزشمندترین آثار تاریخی، معماری و شهرسازی شامل کاخ ها و قلعه ها، غارها و نقش برجسته های مربوط به دوران ساسانی (۲۲۴ تا ۶۵۸ بعد از میلاد) است که در مناطق تاریخی فیروزآباد، بیشاپور و سروستان قرار دارند. از نقاط برجسته ی هنری این منظر می توان به شیو ه های ایوان سازی، نخستین نمونه های گنبدسازی روی بناهای چهارگوش، به کار بردن خشت و لاشه سنگ با ملات ساروج و هنر سنگ تراشی اشاره کرد. علاوه بر وجود بناهایی با سبک ساسانی آثاری از الگوها و ساختارهای مربوط به دوران هخامنشی، اشکانی و همچنین سبک رومی، که تأثیر بسزایی بر معماری و سبک های هنری عصر اسلامی داشته اند، نیز در این مجموعه مشهود است.

منظر باستان شناسی فارس شامل:

شهر باستانی بیشاپور: از قدیمی ترین شهرهای باستانی ایران است که در شمال غربی شهر کازرون قرار دارد. آثار به جای مانده از این شهر دارای طراحی و مهندسی منحصر به فردی است. این شهر تا قرن هفتم هجری قمری آباد و مسکونی بوده و پس از آن ویران شده است.

غار شاپور: در 4 کیلومتری شهر بیشاپور در انتهای تنگ چوگان قرار دارد. در دهانه ی غار، که حدوداً 30 متر است، مجسمه ی ایستاده و غول پیکری از شاپور ساسانی به طول تقریبی  ۷ متر قرار دارد. این مجسمه تنها مجسمه ی باقی مانده از دوران باستان است.

کاخ ساسانی سروستان: در 9 کیلومتری جنوب شهرستان سروستان در محله ی تزنگ واقع شده است. این بنای شکوهمند در زمان بهرام گور ساسانی از سنگ و گچ ساخته شده است که نسبت به بناهای دیگر این دوران دارای معماری و پلان پیچیده و کامل تری است.

شهر باستانی اردشیرخوره: شهر باستانی گور (اردشیرخوره یا فیروزآباد قدیم) در شهرستان فیروزآباد در اوایل قرن سوم میلادی به  دستور اردشیر بابکان بنا شد. این شهر اولین شهر با الگوی دایره در ایران و یکی از نخستین شهرهای دایره ای در جهان است که بناهای حکومتی و محل اقامت درباریان در آن قرار داشته  است.

کاخ اردشیر بابکان: یکی از کاخ های ییلاقی سده ی ۳ میلادی، در دوران آخرین پادشاه اشکانی، واقع در فیروزآباد است که به دستور اردشیر بابکان (بنیانگذار سلسله ی ساسانی) بنا شد. این کاخ از سنگ پاره و ملات گچ ساخته شده است که گچ بری و تزیینات بسیار شکوهمندی در تالارها و چهار ساختمان عظیم گنبدی شکل خود (در قسمت شرقی کاخ) دارد.کاخ اردشیر را، به دلیل قرارگرفتن در کنار چشمه ی آبی به نام « قمپ آتشکده »، آتشکده نیز  نامیده اند.

قلعه دختر: در 6 کیلومتری جاده ی فیروزآباد به شیراز در دامنه ی کوهی مشرف به جاده واقع شده است. برخی احتمالات حاکی از آن است که این قلعه در اواخر دوران اشکانیان به دست اردشیر ساسانی بنا شده است. این بنای تاریخی آثاری به جا مانده از قلعه ی بزرگی است که از سنگ و ساروج در سه طبقه با پله های پیچ در پیچ، اتاق های گنبددار، تالار و یک صحن گسترده ساخته شده است.

 نقش برجسته ی دیهیم گذاری: سنگ نگاره ی پادشاهی اردشیر بابکان در فیروزآباد بیانگر صحنه ی اعطای حلقه ی پادشاهی ازسوی اهورامزدا به اردشیر است که روی محراب آتش رخ می دهد. سنگ تراشی این نقش برجسته از سبک اشکانی بسیار فاصله گرفته و به الگوهای رایج درهنر هخامنشیان گرایش دارد.

 نقش برجسته ی پیروزی اردشیر بر اردوان: بزرگ ترین سنگ نگاره ی باقی مانده در ایران به طول هجده متر و ارتفاع تقریبی چهار متر است که در شهرستان فیروزآباد و اطراف رودخانه ی فیروزآباد بر فراز صخره ای واقع شده است. این نقش برجسته بیانگر پیروزی اردشیر بابکان بر اردوان پنجم آخرین شاه اشکانی در سال ۲۲۴ است.