منطقه حفاظت شده خارتوران

منطقه حفاظت شده خارتوران در شرق استان سمنان و در فاصله 250 کیلومتری جنوب شرق شهرستان شاهرود قرار دارد. منطقه خارتوران از نظر تقسیمات محیط زیستی یک منطقه حفاظت شده   و پارک ملی است.

این منطقه در سال ۱۳۵۱ خورشیدی به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد و در سال ۱۳۵۵ قسمتی از آن به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب شد. در همان سال نیز این منطقه از طرف یونسکو عنوان ذخیرگاه زیست‌کره را دریافت کرد. همچنین، در سال ۱۳۸۱ خورشیدی قسمت‌های مرکزی این مجموعه به پارک ملی ارتقا یافت.

منطقه حفاظت شده توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده و دیدنی‌های طبیعی ایران است که با مساحت ۱,۴۷۰,۶۴۰ هکتار بعد از سرنگتی آفریقا، واقع در کشور تانزانیا، دومین منطقه بیوسفر جهان محسوب می‌شود. خارتوران پس از پناهگاه حیات وحش نایبندان در طبس عنوان دومین مجموعه حفاظت شده وسیع ایران را با خود یدک می‌کشد. همچنین، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش توران با وسعت ۱,۰۰۰,۰۰۰ هکتار یکی از ۱۱ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.

این منطقه حفاظت شده پیش‎تر دارای پوشش گیاهی متنوعی بوده اما به واسطه چرای بی‏‎رویه دام‎ها از بین رفته است. بیش از 800 هکتار از تپه‎های ماسه‎ای اطراف روستاهای خارتوران پوشش گیاهی خود را کاملاً از دست داده‎اند. 

خارتوران پهنه وسیعی به شمار می‎رود که توسط سه کوهستان با نام‎های «شترکوه»، «کوه قلعه بالا» و «کوه پیغمبر» احاطه شده است. منطقه خارتوران که با کویر مرکزی ایران هم مرز مشترک دارد، با دارا بودن جغرافیایی پست و بلند، اکوسیستمی متنوع از جانوران و حشرات را در خود جمع کرده است. به همین سبب می‎توان این منطقه به عنوان یکی از ذخیره‎گاه‎های ژنی طبیعی نام برد.

پوشش جانوری منطقه شامل شامل روباه معمولی، گرگ، کفتار، یوزپلنگ، شغال، کاراکال، پلنگ، گربه وحشی، جبیر و قوچ وحشی است.

همچنین از جمله پرندگان این منطقه می‎توان به هوبره، زاغ بور، بحری، دلیجه، کبک، تیهو، بلدرچین، عقاب دشتی، کبوتر چاهی، یاکریم، شاه بوف، سبزه قبا هندی و دم جنبانک ابلق اشاره کرد.

در منطقه توران ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست زندگی می‌کنند که شاخص‌ترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند.

ناگفته نماند که منطقه حفاظت شده خارتوران دارای طیف گوناگونی از خزندگان نیز هست. از میان این جانوران می‎توان به لاک پشت‎ها و همچنین خانواده آگاماها و سمندرها اشاره کرد. بزمچه‎ها را نیز می‎توان در سطح این منطقه حفاظت شده دید.