قيقاج (تیراندازی روی اسب)

اسب در زندگى عشایر و روستاییان از گذشته تاکنون نقش حیاتى و اسطوره ‌ای داشته و دارد، به طوری که بسیارى از فعالیت ‌های زندگی آنان با اسب انجام می ‌شود. ورزش محلی «قیقاج، قیقاچ و یا قیقاژ» یکیاز ورزش ‌های رزمی مرسوم در بین ایرانیان به ویژه مردمان عشایر است که نشان از مهارت‌ های فرد در سوارکاری و تیراندازی دارد. قیقاج متأثر از فرهنگ مردم مناطق، توأم با حماسه و سلحشورى بوده است و سبب تقویت شهامت و روحیه ی پهلوانى می گردد. علاوه بر جنبه ‌های سرگرمی و تفریحی، قوای بدنی بالا و تمرکز ذهن، مهارت در نشانه زنیو سرعت عمل از ملزومات این ورزش به شمار می رود. فرد بایستی بتواند در یک لحظه توانایی خود را روی چند عضو حرکتی و حسی بدن متمرکز کرده و مهارت خود را به نمایش بگذارد.

قیقاج در معناى لغوى به معناى اریب و کج، در اصطلاح به‌ نوعی مهارت و هنرنمایی ورزشی روی اسب اطلاق می گردد که در گذشته نوعی مهارت و شیوه ی دفاع و حمله در جنگ‌ ها بوده که نیازمند تکنیک و تاکتیک تیر انداختن از روی اسب و در حین تاخت است. در تمام شهرهای ایران قیقاج با عناوین و شیوه های مختلف رواج دارد و علاوه بر سوارکار، انتخاب، پرورش و تعلیم اسب نیز حائز اهمیت است. در مراسم عروسى برخى از عشایر و یا اقوام غرب ایران هنگام آوردن عروس به خانه ‌ی داماد، سوارکاران با انجام بازى قیقاج، همراه با صدای ساز سُرنا شادى و هیجان خاصى را به مراسم می ‌بخشند. امروزه قیقاج علاوه بر مناسبات خاص، به صورت مسابقه‌ی میان اقوام، معمولاً در دشت و به صورت انفرادیبرگزار می گردد. 

این ورزش بدین ترتیب انجام می ‌شود که سوارکار (زن یا مرد) با در دست داشتن تفنگ شکاری(ساچمه ای)، سوار بر اسب وارد میدان میشود. سوارکار اسب را به تاخت در می‌ آورد و تفنگ را از دوش برداشته و درحالی‌ که به سرعت چهارنعل اسب را میتازاند، پس از گردش‌ ها و حرکات آکروباتیکی مانند دور زدن ‌های به خصوص و جهش از روى اسب از طرفین راست یا چپ و به شیوه هاى گوناگون با هدایت اسب به سوی اهداف ثابت یا متحرکی که در ارتفاع و فواصل معینی قرار دارند، به آن‌ ها شلیک می‌ کند. قیقاج بدین صورت اجرا می گردد:
1- زدن نشانه: سوارکار در ابتدا دو تیر در اختیار دارد. یک تیر را در مسیر رفت و تیر دیگر را در مسیر برگشت به طرف هدف تیراندازیمی ‌نماید. سوارکار باید پس از عبور از مقابل هدف به صورت عقب‌گرد تیراندازی نماید.
2- درآوردن زین: زمانی که سوارکار وارد میدان گردید و اسب را به حرکت درآورد، باید زین اسبی را که سوار آن است از رویاسب بازنماید و با یک دست زین را از زیر پایخود درآورده و به رویدست بلند نماید. در صورتی که سوارکار از اسب به زمین بخورد از دور آن مرحله خارج می ‌شود.
 3- قیقاج زدن: هنرِ سوارکاری، بدین صورت محک می‌ خورد که در میدان مسابقه سوارکار موظف به عبور به صورت مارپیچ از بین 10عدد چوبی است که به فواصل معین در زمین نصب شده‌ اند. در این مرحله اسب به صورت تاخت (چهارنعل) حرکت می‌ نماید و عبور از هر چوب یک امتیاز برای سوارکار به شمار می ‌رود.
در نهایت امتیازات حاصله برای هر سوارکار طبق قراردادهای تعیین ‌شده محاسبه و فردِ برنده معرفی می گردد. همزمان با اجرای این هنر ورزشی، صدای شلیک تفنگ در لا به ‌لای تشویق و هیاهوی اطرافیان به همراه نوای ساز و دهل شور و نشاط خاصی در فضای مسابقه ایجاد می کند.