تپه سیلک، منطقه ای در جنوب غربی کاشان است که بقایای شهری باستانی را در دل خود جای داده؛ تمدنی که به 7 هزار و 500 سال پیش بازمی گردد و اگر قدیمی ترین تمدن شناخته شده در جهان نباشد بدون شک یکی از قدیمی ترین هاست. ماجرای جالب کشف این تمدن باستانی نیز یکی از جذابیت های آن به حساب می آید. این شهر تا نزدیک به 80 سال پیش شناخته شده نبود و درواقع آمدن سیل در این منطقه باعث می شود پرده از شهری که در دل خاک وجود داشته، برداشته شود؛ مردمان این منطقه اولین کاشفان ظروف و وسایل باقی مانده از این شهر بوده اند که البته از ارزش آن ها نیز اطلاعی نداشته اند و به همین دلیل آنچه را می یافتند برای فروش به بازار می بردند که همین موضوع کم کم پای عتیقه فروشان و خارجی ها را به این منطقه باز کرد و بالاخره شخصی فرانسوی به نام رومن گریشمن، برای کاوش از سوی موزه لوور به این منطقه آمد. در آن زمان رییس موزه ملی ایران نیز آندره گودار فرانسوی بود که حضورش باعث شد سه فصل کاوش گریشمن در این تپه ها به سرعت انجام گیرد. هم اکنون نتیجه این کاوش ها و سفالینه های قابل توجهی از این منطقه، در موزه لوور پاریس قرار دارد که تمدن تپه سیلک را به نمایش می گذارد.
مردمی که در این شهر، یا بهتر بگوییم کلان شهر باستانی زندگی می کرده اند، جزو اولین مردمانی هستند که از غارها به سوی دشت نشینی روی آورده اند، این شهر در کنار بقایای دریای تتیس بنا شده است، دریای عظیمی که تمام فلات مرکزی ایران و افغانستان را در برگرفته بوده و احتمال می رود خشک شدن این دریا و به وجود آمدن دشتی حاصلخیز در این منطقه، مردم را به سوی زندگی در آن ترغیب کرده باشد، بخصوص که باستان شناسان نیز مردمان این منطقه را بیشتر کشاورز و دامپرور می دانند.
سفر به شهر صنعتی باستانی
اما یکی دیگر از ویژگی هایی که این منطقه را بیش از پیش برای علاقه مندان به تمدن های باستانی جالب می کند، زندگی 5 هزارساله مردم در این منطقه است؛ در حالی که بیشتر تمدن های شناخته شده در دنیا در هزاره های اول تا سوم از میان رفته اند، می توان روایت زندگی باستانی در تپه سیلک را طی 5 هزار سال دنبال کرد که البته به دلایل نامعلومی تا 3 هزار سال پیش از میان رفته است. اینجا از ابتدایی ترین نوع سفال ها تا پیشرفته ترین نوع سفال هایی که در آن زمان‌ها ساخته می شده را در دل خود جای داده است که این موضوع نشانگر پیشرفت تمدن و زندگی در این تپه‌ها است. در انتهای تپه جنوبی آثار کوره‌های ذوب آهن نیز پیدا شده که گویای این واقعیت است که زندگی در سیلک، از مراحل ابتدایی به مرور تبدیل به تمدنی بزرگ و پیشرفته شده. در واقع وجود این کوره ها و این که ساکنان منطقه با ذوب فلزاتی از قبیل مس و نقره و ریخته گری آن ها به ساخت ادوات و وسایل گوناگون می پرداختند، باعث شده کارشناسان این شهر قدیمی را یکی از شهرهای صنعتی دوران خود بدانند.
در کنار تمام ظروف باستانی جالب توجه، خانه ها و بناهای خشتی که به مرور ایام فروریخته اند، مردگان تپه سیلک نیز که به خاطر استفاده از گل اخرا سالم مانده اند، رازهای بسیاری را برای ما بازگو کرده اند. تا 3500 سال پیش مردم، گورستان نداشته اند و مرده ها را کف خانه هایشان دفن می کرده اند و از آن جا که این اجساد به صورت جنینی در قبر قرار داده شده اند و همراه با آن ها وسایلی نیز دفن شده، می توان پی برد که مردم به دنیای پس از مرگ و آغاز زندگی دیگری همزمان با آن اعتقاد داشته اند. البته جای تاسف است که دو قبرستان این منطقه که مربوط به 3 هزار سال پیش می شوند هر دو نابود شده اند، یکی از این قبرستان ها زیر جاده ای که به شهرک امیرالمونین (ع) می رسد مدفون شد و دیگری زیر باغ ها و زمین های کشاورزی.
کشف قدیمی‌ترین زیگورات جهان
اما هنوز نکته جالب درباره این تپه باقی مانده است. پس از رفتن فرانسوی ها از این منطقه، تا سال های 1380 تپه سیلک به حال خود رها می شود که البته این بی توجهی خساراتی را نیز به این منطقه باستانی وارد می کند. پس از آن باستان شناسی به نام دکتر صادق شهمیرزادی تا سال 1385 دست به 5 سری تحقیق و کاوش در این منطقه می زند که نتیجه آن باعث شگفتی می شود. این باستان شناس موفق می شود زیگوراتی 4750 ساله را در این منطقه کشف کند که در حال حاضر قدیمی ترین زیگورات کشف شده در جهان به حساب می آید. زیگورات به زبان اکدی، در واقع نوعی معماری مذهبی و باستانی است. زیگورات ها بناهایی خشتی و تو پر و بدون فضای خالی هستند که به صورت چند طبقه ساخته می شده اند و طبقه زیرین آن ها از طبقه فوقانی بزرگتر بوده است. این عمارت‌های بلند و چند طبقه، برای عبادت بکار می‌رفته است. بر اساس تحقیقات انجام شده 32 زیگورات در دنیا شناخته شده است که تا کنون 4 زیگورات در ایران و باقی همه در بین النهرین کشف شده اند. در زیگورات سه طبقه سیلک 1250000 عدد خشت خام وجود دارد و مانند سایر زیگورات‌ها بنایی تو پر است. اشیاء به دست مدآمدآمده از تپه سیلک به جز موزه لوور، موزه ملی ایران و فین کاشان، در موزه کوچکی در کنار آن نیز قرار داده شده و یکی از نکات جالب توجه وقتی به این منطقه سفر کنید، بقایای سفالینه هایی است که روی زمین و اطراف این منطقه به آن ها بر می خورید.
