بازار تهران هزارتویی اعجاب برانگیز است؛ گویی شهری خیالی و قدیمی است پر از پیچ و خم، با دالانهایی تودر تو و ناشناخته هایی که هر کدام انگار دری به دنیای دیگرند. بازار تهران انگار نه در دل پایتخت که در جایی جدا از مکان و زمان میروید و باید نه تنها به هدف خرید، که با چشمهایی جست‌وجوگر و با نگاهی متفاوت به این مجموعه تاریخی منحصر به فرد رفت.
«محلِ خرید خواندن بازار» کوچک شمردن آن است؛ بازار شهرفرنگی است با تاریخی چندصد ساله، فرهنگی متمایز و دنیایی مخصوص به خود که در عمر طولانی خود، نه تنها در اقتصاد که در سیاست و تحولات مهم تاریخی کشور، خصوصا در دوران مشروطه نقشی اساسی بر عهده داشته است.
بازارها در معماری و شهرسازی شهرهای ایران اهمیتی بسیار دارند و هنوز هم در سراسر ایران با وجود، تولد مراکز خرید مدرن، بازارهای سنتی یکی از ارکان اساسی اقتصاد هر شهر هستند؛ اما بازار تهران نه تنها نقشی اساسی در تامین کالاهای پایتخت که نقشی اساسی در مبادله کالا در کلِ کشور بازی می‌کند.
هسته اولیه شکلگیری «بازار تهران» به دوران صفویه برمی‌گردد، اما شاهان قاجاری نقش اساسی در توسعه و اهمیت بخشیدن به این بازار داشتند. بازاری که هنوز هم بعد از این همه سال، اگرچه خسته و کمی فرسوده، اما زنده و سرپاست و هنوز دارد نفس میکشد.
بازار تهران، بزرگ و تودرتو است و اگر بخواهید همه آن را ببینید، باید روزها و روزها در کوچههایش پیاده روی کنید، اما برای درک حس این فضای متفاوت میتوانید از مکانهای شاخص آن بازدید کنید و خاطرهی متفاوتی از آن برای خود بسازید.
بازار حس عجیبی دارد، تلفیقی از سنت و مدرنیته، از گذشته و آینده در بازار موج میزند. دالانها، راستهها و تیمچهها معماری و سبکی قدیمی دارند، اما حجرههایی که در گذشته بیشتر محل فروش کالاهای سنتی و ساده بودهاند؛ حالا لبریز از کالاهای مدرن و وارداتی اند. البته فضای عجیب بازار، بیرون از آن شروع می‌شود؛ خیابان پانزده خرداد به سمت بازار، سنگفرش است و هیچ خودرویی به این محدوده وارد نمیشود؛ اما این محدوده وسایل نقلیه خاص خود را دارد؛ قطاری بلند و قرمز رنگ و همچنین چندین درشکه با اسبهای چالاک و صدای خاص خود، وظیفه جا به جا کردن مسافران را بر عهده دارند که هم میخواهند زودتر به ورودی بازار برسند و هم تفریح کنند.
تقریبا تمام سراهای بازار بزرگ تهران، بسیار قدیمی و تاریخی هستند و بیشتر مغازههای بازار هم وقفیاند و برای نمونه «سرای جمهوری» بعد از چهارسوق از طرف خاندان مظفرالدین شاه وقف شده و هنوز نوه شاه آنجا دفتری از آن خود دارد. از دیگر سراهای قدیمیتر بازار میتوان به «سرای حاجب الدوله» اشاره کرد که حالا بیشتر محل فروش بلورجات و لوازم خانه است. همچنین «بازار مسقف تهران»، «سرای حاج حسن» و یا «سرای حاج قاسم» نزدیک مولوی اشاره کرد (که متاسفانه در حال تخریب است) از دیگر سراهای تاریخی بازار است. تنها دیوار باقی مانده از دوره صفوی در بازار هم در «سرای ماشاالله» پشت بازارچه خیام است که هنوز بخشهای اندکی از آن باقی مانده است. «مسجد شاه» که اکنون در حال مرمت است، «مسجدعبدالله خان» و کافه کنارش به نام «کافه میرزا عبدالله» که کوچکترین کافه بازار است، از دیدنیهای منحصر به فرد بازار است.
بازار تهران در مرکز شهر قرار دارد و از شمال به خیابان 15 خرداد، از جنوب به خیابان مولوی، از شرق به خیابان سیروس و از غرب به خیابان خیام میرسد. اما بهترین راه برای رفتن به بازار استفاده از مترو و رفتن از سمت خیابان پانزده خرداد است؛ ایستگاه مترو پانزده خرداد دقیقا در ابتدای محوطه بازار قرار دارد. البته از میدان انقلاب هم میتوانید با تاکسیهای خطی به خیابان پانزده خرداد و بازار بروید.
در اطراف بازار تهران فضا برای پارک خودرو وجود ندارد و بهتر است با وسایل حمل و نقل عمومی به بازار بروید، در بازار تقریبا هرچه بخواهید می توانید پیدا کنید و از «شیرمرغ تا جان آدمیزاد» در بازار پیدا می شود و اصولا قیمت پایینتری هم دارد و برای همین محل مجبوبی برای خرید جهیزیه عروس است و بسیاری از برندهای لوازم خانگی دربازار شعبه دارند؛ طلا و جواهرات، ساعت، لباس، پوشاک، ادویه، آجیل، اسباب بازی، لوازم التحریر و تقریبا هرچیزی که به ذهنتان خطور کند را در بازار میتوانید پیدا کنید.
البته هدف خیلیها از دیدن بازار نه خرید و نه سیاحت است، چشیدن طعم رستورانهای بازار بسیاری را روانه این مجموعه تاریخی می‌کند؛ از میان غذاهایی که در بازار پیدا می‌شود دیزی مقام اول محبوبیت را دارد و بعد از آن کباب. البته بسیاری هم ترجیح میدهند در بازار خوراکیهای فصل را امتحان کنند. یخ در بهشت، شربت خاکشیر، آبمیوههای متنوع، پسته تازه، چاقالی در بهار و تابستان، لبو، چغندر و شلغم و سیبزمینی و تخم مرغ در پاییز و زمستان جزو خوراکیهای محبوب بازار است.
اگر وقت داشتید میتوایند از مجموعه کاخ گلستان در میدان ارگ هم دیدن کنید.
بیشتر بخشهای بازار سرپوشیدهاند تا سرمای زمستان و گرمای تابستان به هزارتوی بازار راه نداشته باشد، بنابراین در هر فصلی می توانید از بازار دیدن کنید، اما اسفند روزهای بسیار شلوغی برای بازار است و اگر هدف شما از دیدن بازار صرفا خرید نیست و بیشتر میخواهید سیاحت کنید این روزها را برای گشت و گذار انتخاب نکنید. بازار جمعه ها تعطیل است و پنجشنبه ها از ظهر به بعد به حالت نیمه تعطیل در می آید و اصولا روزهای پنجشنبه هم بازار حسابی شلوغ است. اوج کار بازار هم بین ساعت 9 صبح تا 5 بعد از ظهر است و قبل و بعد از این زمان بیشتر مغازه های بازار تعطیل هستند.
