ارگ راین

«ارگ رایِن» در جنوب غربی راین، در دامنه کوه «هزار»، در 100 کیلومتری شرقِ «ارگ بم» و در 110 کیلومتری جنوب شهر «کرمان» جای دارد.

شهر کرمان خود بر سر «راه ادویه» یکی از شاخه­های «راه ابریشم» بوده است. کوه «هزار» به بلندای 4500 متر بلندترین قله رشته کوه راین است. راین یکی از شهرهای بازرگانی بر سر راه سیستان و جیرفت به مرکز ایران و یکی از محورهای شمشیرسازی شاهنشاهی ساسانی بوده است.

ارگ راین یکی از معدود سازه‎هایی است که توانست در برابر یورش تازیان ایستادگی کند. این ارگ در دوران افشار و زندیه یک از دژهای فرمانروایی« میرزا حسین خان راینی» و سپس پسر او «محمد علی خان» بوده است. پس از آنها نیز نوادگان میرزا حسین خان در این ارگ زندگی می­کردند.

چاقوهای شاخی راین که از شاخ جانداران ساخته می­شد پرآوازه هستند. در سراسر تاریخ سده­های میانه ایران قومی بیابانگرد به نام «کوفجان» سراسر آبادی­های پیرامون دشت لوت را چپاول می­کردند و این ارگ راین بود که در برابر آنها ایستادگی می­کرد.

ارگ راین با نزدیک به 22 هزار متر چهارگوش گستره یک چهارم ارگ بم است و نزدیک به 4 و نیم هکتار زمین در پیرامون سازه دارد. ارگ راین یک سازه چهارگوش از خشت خام است. این ارگ که روی یک تپه قرار گرفته و در تراز 220 متری دریا قرار دارد، چندین طبقه بوده است.

ارگ راین بارویی به بلندای 11 متر و پهنای 5 متر دارد که با کنگره­هایی به بلندای نیم متر کمانداران و تیراندازان را پناه داده است. ارگ راین برج‎هایی دو طبقه از خشت و چینه با تیرکش و جان پناه به همراه 15 برج دیدبانی به بلندای 11 متر در گوشه­ها و میانه درونی و بیرونی، و یک برج مادر دارد.

همچنین یک خندق در جنوب ارگ کار نگهبانی از بارو را انجام میداده است. دروازه ارگ با سردری بزرگ به سوی خاور باز می­شود. این دروازه دو اشکوب دارد. در اشکوب بالایی یک اتاق چهارگوش است که با دو روزن چهارگوش 40 در 30 به کار شناسایی گذرندگان و یورش به دشمنان را آسان می‎کرده است.

ارگ راین «ارگ شهری» خوانده می­شود. زیرا یک شهر را در خود جای داده است. از بخش­های گوناگون ارگ راین می­توان کهندژ یا شاه­نشین، میدان، خانه‌های بزرگان، خانه­های مردمان، دو آتشکده، زورخانه، مسجد، مکتبخانه، بازار، 4 انبار و آخور را نام برد.

کهندژ یا ارگ شاهی بخش فرمانروایی ارگ راین و در سوی باختر فراز شده است. این کهندژ 5 برج دیدبانی، بارویی بلندتر و راه گریز دارد. هر کدام از 3 بخش بنیادین شهر با بارو و پلکان و نیز اشکوب­بندی از بخش­های دیگر جدا می­شوند. در بخش شهری و خانه­های مردمان برای بهبود دمای هوا و نگهبانی سازه­ها به هم چسبیده ساخته شده است.