شیراز خواستگاه تمدن ایرانی است که آن را شهر شاعران خوانده‌اند و گزافه نیست اگر بگوییم شاعران در ایران جایگاهی اساطیری و اسطوره‌ای دارند. خواجوی کرمانی یکی از همان شاعران افسانه‌ای است که حافظ در اشعارش از سبک و نظر او اقتباس کرده است. کمال‌الدین ابوعطا متخلص به خواجوی کرمانی در سال 682 هجری قمری در کرمان به دنیا آمد و در سال 753 هجری در شیراز درگذشت. آرامگاه او در کوه صبوی و در ابتدای جاده شیراز اصفهان در تنگه الله اکبر قرار گرفته است. او پیرو فرقه مرشدیه بود و مدت زمان بسیار کمی در دیار خود کرمان زیست و به عشق هوای شیراز همانطور که خود گفته است، ترک یار و دیار می‌کند. خواجو پس از شیراز به اصفهان، بغداد، تبریز، خوزستان و شام میرود. و در همه جا مورد کرامت و احترام امرا و پادشاهان قرار می‌گیرد. البته آغاز زندگی شاعری خواجو در دربار امیر مبارزالدین مظفری در یزد بود و پس از مدتی به دربار شاه شیخ ابواسحاق راه یافت.
آرامگاهی شاعرانه
آرامگاه خواجو در محوطه‌ای بدون سقف و مشرف بر دروازه قرآن قرار دارد؛ معماری بقعه طوری است که دو ستون کوتاه بالا و پایین آرامگاه را احاطه کرده که گویا رسم بوده در کنار قبر شاعران اینطور باشد. در قسمت شمالی محوطه آرامگاه دو اتاق قرار دارد که در پیشانی آنها دو غزل از خواجو به خط نستعلیق به خط کاشی نوشتهاند. اشعار این شاعر مشتمل بر پنج مثنوی است که آن را خمسه می‌نامند که شامل قصاید، غزلیات، و رباعیات بسیاری است. بسیاری از شاعران ایران زمین سبک سخن و شاعری خود را از خواجوی کرمانی که از معاصرانش بود، گرفته‌اند و همیشه سپاسگزار او بوده‌اند.
مقبره این شاعر در کنار جوی آب رکن آباد قرار گرفته که سرسبزی بنا نیز به دلیل همین جوی است. در کنار قبر خواجو یک کتیبه است که بالای آن گل‌های و پیچک‌های سبز از دیوار پشتی پایین آمده و فضا را شاعرانه‌تر کرده است. نورپردازی‌های ها هم به این فضای شاعرانه لطافتی عجیب تزریق می‌کند. کمی بالاتر از مقبره خواجو سه غار وجود دارد که یکی از آنها غاری است که خواجو مدتی در آنجا به عبادت مشغول بود و در سن 64 سالگی در همین مکان نیز می‌میرد. غار دیگری در کنار غار خواجو واقع شده، محل دفن خواجه عمادالدین محمود، وزیر معروف شاه شیخ ابواسحاق اینجو است. در دهانه غار طاقی ضربی به شکل کجاوه از سنگ و چوب قرار گرفته است. در کنار آن نیز نقش برجسته‌ای از جنگ رستم و شیر دیده میشود که به سال 1218 برمی‌گردد. در دو طرف آن نقوش برجسته ناتمامی از فتحعلی شاه قاجار و دو تن از پسرانش به چشم می‌خورد. در دو طرف اين نقش برجسته دو نيم ستون به سبك ستون‌هاي دوره زنديه در درون كوه كار شده است.
