پل وِرِسک در جاده فیروزکوه، جایی در نزدیکی گردنه «گَدوک»، سازهای که دو دامنه کوه را به هم وصل کرده، نظرها را به خود جلب میکند. ورِسک هم نام روستایی در همان نزدیکی، شاهکار مهندسی پلسازی با عمری هشتاد ساله از اوایل سده 1300 خورشیدی تاکنون!
قرارداد ساخت راهآهن شمال - جنوب در اوایل سال 1312 خورشیدی با یک شرکت دانمارکی به نام «کامپساکس» بسته شد. ورسک نامی منتسب به یکی از مهندسان سازنده پل است. مهندسی که گفته میشود آنقدر به نتیجه کارش اطمینان داشت که هنگام عبور اولین قطار از روی آن، بههمراه خانوادهاش در زیر پل ایستاد.
ناگفته نماند که پیشتر چند شرکت اروپایی در ساخت راهآهن در میانه کوههای البرز ناکام مانده بودند. مشکل اصلی هم چگونگی عبور قطار از شیب تند منتهی به تونل گدوک و همچنین عبور از دره عمیق میان دو کوه بود. «یورگن ساکسیلد»، مدیر عامل کامپساکس تعهد ساخت 900 کیلومتر خط راهآهن را در مدت 6 سال داد و در عوض بهعنوان دستمزد هر متر، یک و نیم گرم طلای خالص دریافت کرد! البته در نزدیکی پل ورسک قبرستانی قرار دارد که بر روی یکی از سنگهای آن، نام «والتر اینگر» به عنوان سازنده پل نقش بسته است.
کار با تهیه نقشههای هوایی از منطقه آغاز شد. برای ساخت پل ابتدا بخشی از کوههای اطراف را با دینامیت منفجر کردند. سپس داربستهای چوبی نصب شد و مصالح توسط دو رشته کابل به بالا انتقال پیدا کرد. پس از آن کار با قالببندی و ساخت پایهها دنبال شد و با انتقال مصالح و قطعات پیشساخته، ساخت قوسها نیز انجام گرفت. دوپایه بتنی که در دو طرف کوه ایجاد شده بود، به هم متصل و قوس اصلی روی آن اجرا شد و درنهایت نمای آجری روی آن اجرا گردید. در ساخت این پل تجهیزات سادهای مانند دریل دستی مورد استفاده قرار گرفت و جالبتر آنکه در پل ورسک هیچ سازه فلزی مورد استفاده قرار نگرفت.
اما کارکرد پل ورسک، چیزی ورای سفر ایرانیان بود و خیلی زود شهرتی جهانی یافت. در طول جنگ جهانی دوم، متفقین، یعنی کشورهایی مثل انگلیس و فرانسه، برای کمک به همپیمان خود، شوروی برای مقابله با آلمان نازی، بر آن شدند تا تسلیحات نظامی را از خاک ایران به بندر ترکمن رسانده و به کشتیهای روس در دریای خزر تحویل دهند. عبور از سرزمین وسیع ایران، از طریق خطآهن ممکن میشد که اهمیت آن به حدی بود که پل ورسک، نماد پیروزی متفقین بر آلمان نازی لقب گرفت.
این تمام ماجرا نبود. با شنیدن اخباری که از جبهههای جنگ شوروی علیه آلمان مخابره میشد، حکومت رضاشاه تصمیم به مینگذاری تمام پلهای مسیر خط آهن شمال به جنوب گرفت. اما با اینکه این تصمیمی بسیار محرمانه و سِری بود، هیچگاه عملی نشد و با اشغال ایران توسط متفقین، مینها کشف و خنثی شدند. گفته میشود روزانه حدود 75 قطار با بار تسلیحات نظامی از این مسیر و از فراز ورسک عبور میکردند.
