آئین زیارت کلیسای تادئوس

آئین زیارت کلیسای تادئوس چندی است که در فهرست میراث معنوی  یونسکو قرار گرفته است. مجموعه رهبانی تادئوس قدیس که تحت عنوان کلیسای طاطاووس در فهرست آثار ملی ثبت شده است و با نام قره کلیسا نیز شناخته می شود، در استان آذربایجان غربی، در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر ماکو و در مجاورت روستایی به همین نام قرار گرفته است. این کلیسا به  باور برخی از محققین نخستین بنای مسیحی جهان است و در این باره می گویند که طاطاوس (تادئوس) یکی از حواریون مسیح بود که به ارمنستان دعوت شد و در سال ۴۰ میلادی به ارمنستان آمد و به  تبلیغ مسیحیت پرداخت. از جمله کسانی که به آئین مسیح رو آوردند ساناتروک پادشاه ارمنستان و دخترش ساندخت بودند ولی سلطان کمی بعد پشیمان شد و به مخالفت با مذهب جدید پراخت ولی کوشش او برای بازگرداندن دخترش از مذهب تازه بی فایده ماند و سرانجام دستور قتل طاطاوس و دختر خود ساندخت و جمعی دیگر از کسانی که به مسیحیت گرویده بودند را داد. در سال ۳۰۲ میلادی در زمان سلطنت تیرداد (از سلاطین ارمنستان) که مسیحیت در ارمنستان به صورت دین رسمی درآمد. مسیحیان ارمنی که خاطره شهادت طاطاوس و ساندخت را نسل به نسل حفظ کرده بودند در محل مزار آنان کلیساهائی بنا کردند که قره کلیسا یکی از آنهاست. گویا اصطلاح چالدران نیز که در جنوب غربی ماکو واقع است از کلمه چهاردران که اشاره ایست به چهار کلیسا گرفته شده و غالباً بزرگان و شیوخ کلیساهای ارمنی در این منطقه زندگی می کرده اند. 
قره کلیسا یا کلیسای طاطاوس در طی قرون متمادی دستخوش ویرانی، زلزله، تاراج و بی مهری قرار گرفته و بارها نیز دوره‌های آبادانی، رونق و شکوه به خود دیده است. امروزه نیز این بنا  به دلیل آئینی که بالغ بر نیم قرن به شکل رسمی در آن انجام می شود مورد توجه مسیحیان سراسر جهان قرار گرفته است. 
جشن و آئین قره  کلیسا از جمله جشن های فصلی است که به صورت دسته جمعی و همگانی همراه با مناسک و مراسم اعتقادی در یکی از روزهای شنبه در آخرین هفته ی تیر ماه یا اولین هفته ی مرداد ماه (با توجه به تقویم ارمنی) برگزار می شود. زمان برگزاری جشن قره کلیسا را براساس تقویم هجری شمسی نمی توان با دقت مشخص کرد زیرا این جشن مانند غالب اعیاد ارامنه با رویدادهای مذهبی و ملی ارمنی مربوط است و می توان آنرا تقریباً در فاصله ی بین ۲۵ تیر ماه تا ۱۰ مرداد به مدت سه روز (پنج شنبه و جمعه و شنبه) دانست. ارامنه ی ایران به صورت دسته جمعی و خانوادگی از شهرهای تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان و همچنین مسیحیان ارمنستان و سایر نقاط جهان برای چند روز جشن و زیارت به قره کلیسا می روند. علاوه بر ارامنه خانواده هایی از آسوریان و برخی خانواده های کاتولیک نیز دراین مراسم شرکت می کنند. در این سه روز مراسمی چون غسل تعمید نوزادان و کودکان، مراسم عروسی، روشن کردن شمع و نواختن ناقوس کلیسا انجام می شود. کلیسای تادئوس به همراه کلیسای زورزور، دره شام و سن استپانوس در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده اند.