وقفنامه ربع رشیدی نسخۀ سدۀ 13م 

وقفنامۀ ربع رشیدی  نسخۀ سدۀ 13 میلادی در سال 2007 در فهرست برنامۀ حافظۀ جهانی یونسکو به ثبت رسید. حافظۀ جهانی یونسکو برنامه‌ای است که در سال 1992 از سوی کمیته مشورتی بین‌المللی پیشنهاد شد و مدیرکل یونسکو آن را تأیید کرد. هدف از این طرح حفظ میراث مستند و سهولت دسترسی به آنها و نیز ممانعت از داد و ستد غیرقانونی، تاراج، پراکندگی و نابودی این میراث ارزشمند است. مهم‌ترین معیارهای گزینش این آثار اهمیت جهانی و نیز ارزش برجسته در سطح بین‌المللی است. 
شهر تبریز حدود 700 سال قبل پایتخت سلسلۀ مغول در ایران و یک مرکز فکری و فرهنگی تحت حکومت ایلخان محمد غازان (1295-1304) به شمار می‌آمد. خواجه رشید‌الدین فضل‌الله همدانی، وزیر غازان خان، طبیب و ریاضی‌دانی برجسته بود. او تاریخ درخشانی به زبان فارسی نگاشت که جامع‌التواریخ نام گرفت و مجتمعی به نام ربع رشیدی در حومۀ شهر تبریز تأسیس کرد. این مجموعۀ عظیم شامل کارخانه کاغذسازی، کتابخانه، بیمارستان آموزشی، یتیم‌خانه، کاروانسرا، کارخانۀ منسوجات، دانشکدۀ تربیت معلم و مدرسۀ علوم دینی بود و علم‌آموزان و متفکرانی را از دورترین نقاط، حتی از چین، به خود جذب می‌کرد. هدف از این وقف اطمینان از این امر بود که گنجینه‌های نگاشته‌شده به دست رشیدالدین یا تحت مالکیت او، کپی شود و از نابودی در امان بماند. 
آنچه در فهرست حافظۀ جهانی یونسکو در باب این اثر به ثبت رسیده، در واقع وقفنامۀ ربع رشیدی است که دربردارندۀ جزئیات توجیه این مجموعه، نظام مدیریتی، اداره و بودجه و املاک وقفی در خاک کنونی افغانستان، آسیای صغیر، آذربایجان، گرجستان، جمهوری اسلامی ایران، عراق و سوریه است. این نسخه در 382 صفحه تنظیم شده که 290 صفحۀ نخست آن به قلم خود رشیدالدین و مابقی آن به قلم حاکم تبریز، عبدلله بن محمد تبریزی و دو کاتب نوشته‌ شده است. به دلیل وسعت اراضی وقفی و ارزش بالای آنها و نیز جایگاه والای ربع رشیدی، این نسخه از اهمیت جهانی برخوردار است. افزون بر این، نهاد وقف یکی از ستون‌های اصلی جامعۀ اسلامی است و از این رو، وقف گزارش مهمی از مدیریت سیاسی و اقتصادی در آسیای مرکزی در زمان پویایی‌ها و تحولات بزرگ فراهم می‌آورد. 
گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که پنج کپی از نسخۀ اصلی تحت نظارت رشیدالدین ساخته شده که چهار نسخه از آن یا نابود شده و یا برای ارتقا نسخۀ فعلی به کار رفته است. بنابراین، این تنها کپی برجای مانده از این وقفنامه است. این نسخه تا سال 1969 میلادی در خانۀ خصوصی خانوادۀ سراجمیر در تبریز نگهداری می‌شد. در این سال بود که مؤسسۀ میراث ملی ایران آن را خریداری کرد و در سال 1975 میلادی این اثر به‌عنوان میراث ملی شناخته شد و به ثبت رسید. 
اهمیت و جایگاه والای این نسخه با توجه به مواد پرزرق و برق و گران قیمتی که در اجرای آن به کاررفته نیز مشخص می‌شود. تبریز تحت حکومت ایلخانی مرکز تولید کتاب و تصویرگری نسخ خطی بود و این سند مهم تاریخی در آن زمان بسیار ارج نهاده می‌شد. صفحه عنوان این اثر با خوشنوسی تذهیب تزیین شده است. خاستگاه آن را متخصصان اسلامی در بسیاری از کشورها از جمله علامه حلی در سدۀ 13م میلادی تأیید کرده اند. در سال 1971 یک نسخۀ عینی از این نسخه چاپ و 1000 کپی از آن برای استنادات علمی منتشر شد. نسخۀ اصلی اینک در بخش نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی تبریز در ایران، مهر شده و نگهداری می‌شود. (برگرفته از سایت یونسکو)