دوتار " Dotār" در نوع خود کهن ترین ساز زهی ایران، بلکه تمام خاورمیانه و آسیای مرکزی، به شمار می رود. تصویر این ساز در یرخی از حجاری های چندین هزار ساله موجود است و در کتبی که به زبان پهلوی تالیف شده نام این ساز به عنوان تنبور و یا تمبور آمده است.
در روایات تاریخ افسانه ای ایران (عصر پیشدادی و کیانی شاهنامه) و در متون تاریخی (عصر ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی) به برخی از سازها، آهنگ ها و سرودها اشاره شده است. در شاهنامه فردوسی در بخش پادشاهی کیکاووس و رفتن او به مازندران آمده است: "نشست از بر چشمه فرخنده پی یکی جام زر دید پُر کرده می/ ابا می یکی نیز طنبور یافت بیابان چنان خانه ی سور یافت" افزون بر این در متون پهلوی و داستان های بازمانده از عهد باستان به نام برخی از سازهای متداول که امرزوه می شناسیم برمی خوریم از جمله در رساله ی پهلوی "ریتک و خسرو" آمده است "شاهنشاه پرسید که از خنیاگری ها کدام خوشتر و بهتر است؟ ریتک گفت این چند خنیاگر همگی خوش و نیکویند "چنگ سُرای، تنبور سُرای، بربط سُرای، نای سُرای." به طوری که از لابه لای متون کهن تاریخ و ادب فارسی پیداست عمر این ساز به بیش از شش هزار سال می رسد.
قدما در آثار کتبی خود دوتار را دو نوع دانسته اند و در اکثر نوشته ها به دو گونه ی مهم یعنی دو تار خراسانی و دو تار بغدادی اشاره کرده اند. ابونصر فارابی فیلسوف و دانشمند بزرگ ایران پایه ی تحقیقات موسیقی خود را بر دوتار (تنبور) خراسانی استوار کرده است و در کتاب معروف و عظیم خود موسیقی الکبیر باب مستقلی را به تشریح علمی این ساز اختصاص داده است.
این ساز همان طور که از نامش برمی آید دارای دو سیم است و معمولاً آن را با ناخن و گاهی با زخمه می نوازند. امروزه نواختن و ساخت دو تار در مناطق شرق و شمال خراسان، مناطق ترکمن نشین، کتولِ استان گلستان و شرق مازندران رواج دارد و در واقع می توان دوتار را سازِ مخصوص نواحی شمال شرق ایران دانست. برای ساخت دوتار معمولاً از چوب درختان توت، زردآلو، عناب و گردو استفاده می شود و در گذشته به جای سیم از ابریشم استفاده می شده است.
حاجی قربان سلیمانی که معروف ترین دوتار نواز ایران است سیم زیرِ ساز خود را مونث (حوا) و سیم بَم خود را مذکر (حضرت آدم) توصیف می کرد. از دیگر دوتارنوازان زبده ی شرق ایران می توان از نظر محمد سلیمانی، عبدالله سروراحمدی، غلامعلی پورعطایی و عثمان محمد پرست نام برد.
مهارت ساخت و نواختن دوتار ایرانی در تاریخ آذر 1398 خورشیدی در فهرست آثار ناملموس جهانی یونسکو قرار گرفت.
