سوزن دوزی ترکمن

0
سوزن دوزی ترکمن

سوزن دوزی ترکمن یا ترکمن دوزی پرونده‌ای دوملیتی است که پس از بررسی در هفدهمین کمیتۀ بین‌الدولی پاسداری از میراث ناملموس در شهر رباط مراکش، ثبت جهانی شد. با ثبت این پرونده در فهرست میراث ناملموس یونسکو، شمار آثار ثبت‌شدۀ ایران در این فهرست به 20 پرونده رسید. 

سوزن‌دوزی یک هنر تزیینی و کاربردی رایج در میان مردمان ترکمن است که عموماً بر روی لباس‌های محلی استفاده می‌شود. برای این کار، ابتدا لازم است نخ بسیار ظریف ابریشم از طریق تنیدن سه رشته نخ آماده‌سازی و سپس با عبور از یک سوزن بزرگ براق شود. برای سوزن‌‌دوزی ترکمن روش‌های متفاوتی وجود دارد که در مناطق مختلف استفاده می‌شود. برای یادگیری این هنر محدودیت سنی وجود ندارد و بر اساس سنت، دختران از سنین پایین کار را زیر نظر مادران و مادربزرگ‌های خود آغاز می‌کنند. رنگ غالب در کار ترکمن‌دوزی قرمز است، گرچه رنگ‌های دیگری چون شرابی، زرد، سفید، نیلی، آبی، نارنجی و سبز نیز در آن مشاهده می‌شود. رنگ‌ها و نقوش در هنر سوزن‌دوزی معنای نمادین دارند. پارچه‌های سوزن‌دوزی شده برای لباس‌های مراسم و آیین‌های ویژه چون عروسی و عزا استفاده می‌شود. اما این قطعات در بخش‌های تزیینی لباس‌های روزمره چون شلوار، روسری، کت، شال و زیورآلات نیز کاربرد دارد.  

ترکمن‌ها خود این هنر را کِشته، کوجکه یا ایلمه نیز می‌نامند. نخستین نشانه‌های رواج این هنر در ایران در غارهای کمربند و هوتو مربوط به هشت هزار سال پیش یافت شده است. هر چند، اوج رواج آثار سوزن‌دوزی ترکمن را در دوران افشاریه، زندیه و قاجار شاهدیم. آثار تولیدشده در ایران و ترکمنستان از لحاظ رنگ و سبکِ پیاده‌سازی نقوش تفاوت‌های اندکی را نشان می‌دهند. نمونه‌هایی از آثار سوزن‌دوزی ترکمنستان مربوط به سدۀ 18م در موزه‌های جهان موجود است. در ایران، هر سوزن‌دوزی در میان اقوام ترکمن ساکن در استان‌های خراسان شمالی و گلستان رواج بسیار دارد. 

سوزن‌دوزی ترکمن پیش از این در سال 1391 در فهرست ملی میراث ناملموس به نام استان گلستان ثبت شده بود. در پروژۀ اخیر یونسکو کشور ترکمنستان همکار ایران بود. پیش از این، ‌۱۷ میراث ناملموس از جمله مهارت سنتی قالی‌بافی در کاشان، ردیف‌ موسیقی ایرانی، تعزیه، موسیقی بخشی‌های خراسان، نقالی و داستان‌سرایی نمایشی در ایران، نوروز، هنر ساختن و نواختن کمانچه، آیین‌های پهلوانی یا زورخانه‌ای، مهارت ساخت و نواختن دوتار، دانش ساخت لنج، فرهنگ پخت و تقسیم نان لواش، قالی‌شویان، مهارت‌های سنتی قالی بافی در فارس، چوگان، نگارگری ایرانی، آیین زیارت کلیسای تادئوس و برنامه ملی پاسداری از هنر خوشنویسی، به نام ایران و یا مشترک با کشورهای دیگر در یونسکو ثبت شده است.

برچسب‌ها

میراث ناملموس

افزودن دیدگاه جدید