آیین های پهلوانی یا زورخانه ای

ورزش زورخانه ­ای یا پهلوانی یک هنر رزمی است که بیان کننده ی باورهای اسلامی، عرفانی و باستانی ایران است. این ورزش سنتی توسط ده­ تا بیست مرد انجام می­شود و در دسته ی ورزش­ های نمایشی همانند ژیمناستیک قرار می­ گیرد. به محل اجرای این ورزش زورخانه می­گویند که فضایی است سر­پوشیده، برخی این بناها را شبیه به عبادتگاه­ های دوران باستان ایران می­دانند. از نگاه تاریخی تاسیس اولین زورخانه را به پهلوان نامدار ایرانی پوریای­ ولی در سال 772 هجری قمری نسبت می­دهند اگرچه که پیشینه ی این ورزش به دوران باستان می­ رسد.

درب زورخانه ­ها کوچک­تر و کوتاه­تر از سایر درها ساخته می ­شود و علت این امر چنین است که افراد برای ورود باید تواضع داشته و خم شوند. سقف بنا همانند مساجد و سایر بناهای مذهبی و تاریخی بلند و گنبدی تعبیه شده و محل انجام حرکات ورزشی در یک گودی هشت ضلعی است که حدود 70 سانتی متر پایین­تر از سطح زمین قرار دارد، دور تا دور فضای گود نیز جایگاه تماشاگران و ابزار­آلات ورزشی است.

روند کار به این شکل است که گروهی از مردان با به تن کردن لباس های مخصوص پهلوانی در گودی زورخانه حاضر می­ شوند و حرکاتی رزمی به شکل گروهی و یا فردی اجرا می ­کنند در تمام این مراحل شخصی به نام مرشد به همراه ضرب که مهم­ترین ساز و موسیقی این مراسم است با خواندن اشعار پهلوانی، حماسی یا دینی ریتم اجرای ورزشکاران را مدیریت می­کند مرشد نمادی از استاد و پیر در عرفان ایرانی است که  تعالیم اخلاقی و اجتماعی را در حین اجرای مراسم یادآوری و بازخوانی می­کند.

از وسایل و ابزار زورخانه می­توان به انواع میل، کباده، سنگ و تخته شنا اشاره کرد از این رو بعضی ورزش زورخانه­­ ای را قدیمی­ترین ورزش­ بدن­سازی جهان می­دانند اما نکته ی قابل توجه این است در گذشته کسانی که به این ورزش روی می ­آوردند ضمن اجرا و آموزش حرکات ورزشی روحیه ی جوانمردی، بخشندگی، مروت، کمک به تنگدستان و دیگر صفات پهلوانی را نیز می­ آموختند. امروزه 500 زورخانه در ایران وجود دارد که در شهری مانند تهران 50 زور­خانه ی فعال مشغول به کار است. ورزش زورخانه ­ای در سال1389 در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران به ثبت جهانی رسید.