ماه قمری شعبان، هشتمین ماه از ماه های قمری است که در میان مسلمانان از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. ولادت و زندگی مهدی موعود (عج)، دوازدهمین امام شیعیان، فرزند امام حسن عسکری، از رخدادهای مهمی است که ریشه در باور دینی مسلمانان دارد. روایات و احادیث بسیاری از پیامبر (ص) و امامان معصوم وجود دارد که بیانگر ویژگی های شخصی این امام بزرگوار است. اعتقاد به تولد، حیات و غیبت طولانی، ظهور و امامت ایشان مسأله ای اساسی است که نقشی سرنوشت ساز و جهت بخش در زندگی و رفتار شیعیان دارد.
جشنِ نیمه ی شعبان از بزرگ ترین جشن های مسلمانان سراسر جهان، سالروز ولادت حضرت مهدی (عج) مصادف با پانزدهم شعبان سال 255 هجری در شهر سامرا (کشور عراق) است که در مناطق شیعه نشین جهان برگزار می شود. این روز در تقویم رسمی ایران نیز تعطیل رسمی بوده و روز جهانی مستضعفان نامگذاری شده است.
شبِ نیمه ی شعبان که به شب برات، کاندیلی برات، لیلة الصک نیز معروف است، پس از شب قدر برترین شب‌ها دانسته شده و یکی از پرفضیلت ترین شب‌ها برای احیا و شب زنده داری، دعا (دعاهای بسیاری نظیر دعای کُمیل) و عبادت و اعمال مذهبی برشمرده می شود.
برخی از فرقه های مهم اهل تسنن و طریقت های تصوف نیز به حجت بن حسن و ظهور او و فضیلت این شب معتقدند. اهل سنت این شب را «شب برات» نامیده و به انجام اعمالی نظیر شب زنده‌داری و دعا می‌پردازند.
برگزاری مراسم نیمه ی شعبان فقط مختص به ایران نبوده و در دیگر کشورها مانند عراق (کربلا محل تجمع شیعیان در این روز)، لبنان، مصر، بحرین، یمن و آذربایجان، هند، پاکستان، امارات متحده ی عربی، تونس و مراکش، که در آن ها شیعیان در اقلیت می باشند، نیز مراسم باشکوهی به مناسبت این روز برگزار می شود. این مراسم در ایران نسبت به کشورهای دیگر پررونق تر و با تدارکات ویژه ی دولت و مردم با تجمع در مسجد جمکران (واقع در۶ کیلومتری شهر قم به طرف جاده ی کاشان) با چراغانی های وسیع خیابان ها و اماکن، برگزاری جشن در نقاط مختلف، پخش شربت و شیرینی، نذر و قربانی کردن، اطعام فقرا، دید و بازدید و دادن عیدی، مولودی خوانی، مراسم محلی مناطق مختلف و ... در سطح گسترده ای برگزار می شود.