مراسمی برای درمان بیماری فرازمینی

«مراسم زار» مراسمی آیینی با فلسفه‌­ی درمان است که اصل و ریشه­‌ی آن از مهاجرت سیاهپوستان آفریقایی به جنوب ایران نشات می­‌گیرد. چگونگي اجراي این مراسم با توجه به گستردگي آن در مناطق مختلف جنوبی که با عناوین و نام­‌های دیگر برگزار می­‌شود، همواره با تفاوت‌هایی جزیی در نحوه و ترتيب اجرا همراه است اما به طور کل مراسم زار برای درمان بیمارانی برگزار می‌شده است که علت بیماریشان را موجودات فرازمینی می‌دانستند. 

زار بیماری که ریشه در امواج دریا دارد

زار نوعی بیماری است که در سواحل جنوبی ایران شیوع دارد. در باور و اعتقادات بومیان مردم این منطقه «زار» یک بادها است و باد موجوداتي فراطبیعی و غيرمادي (جن و... ) هستند که منشا اصلي آنها سوار بر موج دريا و بادهاي موسمي به سواحل ايران مي‌رسند. این بادها با تسخير فرد، در بدن آدمی به صورت­‌های مختلفی رسوخ کرده و او را دچار درد و بيماري می­‌کند. در این صورت فرد بيمار گمان مي­‌كند كه شخصي در وجود اوست که به او دستوراتي داده و رفتارهايي از او سر می­‌زند كه تحت کنترلش نيست. چنانچه این بادها از بدن بیمار خارج نشوند گاه منجر به از بین رفتن فرد مي‌­شوند. بادها به چند گروه عمده نظیر: «زار»، «نوبان»، «مشايخ»، «جن»، «پري»، «ليوا»، «ديو» و... تقسيم مي‌شوند و برخی از آن‌ها نيز به دسته‌هاي ديگري قابل تقسيم هستند. با توجه به تنوع زار و بادها، هرکدام عامل يک نوع بيماري‌ به شمار می‌­روند. بادها مانند آدمیان کور یا بینا، مهربان یا بی‌رحم، کافر و یا مسلمان هستند.

درمان قبیله‌ای بیماری

درمان بيمار مبتلا به باد، به دست پزشک صورت ‌نمی­‌گيرد. در صورتی که دعا برای درمان این افراد کارساز نباشد، آنان را نزد افرادی به نام «بابا» و يا «ماما زار» (کسي ­که خود در گذشته به يک يا چندين باد مبتلا بوده و اکنون خود بر باد مسلط شده و قادر می­‌شود زار را از وجود شخص مبتلا خارج کند) می­‌برند. مراسم خاصی موسوم به «مجلس بازی» برای بیمار به رهبری و هدایت بابا یا مامازاری که چوب خیزران در دست دارد با حضور و همراهي و دست زدن‌هاي ريتميک اهل هوا (افرادی که حداقل یک بار باد از تن آنها خارج شده) که به صورت نیم دایره پشت سر بيمار نشسته‌­اند برگزار می­‌شود و بدین ترتیب با اعمال خاصی باد را آرام کرده و از تن بیمار خارج و به اصطلاح باد او را زير می­‌کنند. این مجلس در گذشته، در فضاي باز و به صورت سرپا و ایستاده و امروزه در فضاي بسته معمولا در اتاقي از خانه‌­ی بابا يا مامازار، به صورت نشسته اجرا می­‌شود. هر باد يک مراسم جداگانه و شیوه­‌ی درمان، بابا و یا مامازار، سازها، آوازها، آهنگ­‌ها و ريتم مخصوص به خود را دارد که در جزييات با مجلس بادهاي ديگر متفاوت است. مراسم ­زار دارای موسیقی‌ای ریتمیک و خلسه‌آوری بر پایه‌ی سازهای کوبه‌ای است. بسياري از آوازهايي که خوانده مي‌شود به زبان سواحلي و عربي و گاهي هم ترکيبي از اين دو زبان است.

نحوه خارج کردن جن از بدن

مجلس بازی با خارج کردن جن از بدن بیمار طبق اعمال، آداب و ملزومات خاصِ هر باد برگزار می‌شود و برای درمان این بیماری اعمالی نظیر: قرنطینه‌ی بیمار، غسل بیمار، زدن معجون­های مختلف به بدن بیمار، دود دادن مواد مختلف، پوشاندن سر فرد با پارچه، برآورده کردن توقعات باد، گذاشتن سفره‌­ای از انواع غذاها گرفته تا گیاهان معطر(ریاحین جنوب- میوه کنار- خرما-گوشت)، خون مراسم قربانی، صحبت و پرس و جوی بابا یا مامازار از باد، حرف زدن باد از زبان بیمار، تکان خوردن و حرکات غیرارادی بیمار، نذر و نیاز، رد کردن بیمار از زیر قرآن و دیگر اعمال خاص این مراسم انجام می­‌شود. تعداد شب‌هاي مجلس را باد تعيين کرده  و بنا به روند مجلس سه، هفت و یا چهارده شب به طول می­‌انجامد. در ماه‌هاي محرم، صفر و رمضان اهل هوا، مجلس برگزار نمی­‌کنند. هر مرحله از مراسم زار نياز به فضا و مكان خاصي دارد. با توجه به اینکه بيمار مبتلا به باد براي هميشه درمان نمي‌شود، هرچند مدت يک بار باید برای فرد بیمار مجلسي ترتيب داده شود.