دریاچه هامون

هامون دریاچه‎ای است که نامش با اشعار فردوسی گره خورده و در اوستا نیز از آن یاد شده است. این دریاچه که در استان سیستان و بلوچستان و در مجاورت مرز کشور افغانستان قرار دارد، توسط رود هیرمند سیراب می‎شود. با این‎حال رودخانه‎های دیگر‎ی مثل «خاش‌رود»، «فَراه»، «هاروت‌رود»، «شوررود»، «حسین‌آباد» و «نِهبندان» هم این دریاچه را سیراب می‎کنند.

در زمان‎های پرآبی، وسعت دریاچه چیزی حدود پنج هزار و ششصد و شصت متر مربع است. و با پایین آمدن سطح آب، از دل یک دریاچه، سه دریاچه کوچک بیرون می‎آید که با جدا شدن ازهم، نام‎های جداگانه‎ای به خود می‎گیرند.

مالکیت دریاچه هامون بین دو کشور ایران و افغانستان مشترک بوده و سهم ایران از این دریاچه حدود سه هزار و هشتصد و بیست متر مربع است. با این‎حال در طول تاریخ معاصر ایران همواره درگیری‎ها و کشمکش‎های سیاسی بر سر حق‎آبه هیرمند بین ایران و افغانستان در جریان بوده است.

با جدایی «هرات» از ایران طی معاهده پاریس در سال 1857 میلادی، دولت افغانستان جلوی ورود آب رود هیرمند به ایران را گرفت و همین موضوع سرآغاز مشکلات زیست ‎محیطی بسیاری در هامون شد. اما درنهایت به موجب قراردادی، مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب، معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال، سهم ایران از رود هیرمند باشد. با آغاز خشکسالی‎ها از سال 1370 خورشیدی، دسترسی ایران به آب رود هیرمند کم‎تر و کم‎تر شد.

هامون یکی از باارزش‎ترین دارایی‎های طبیعی ایران به شمار می‎رود. این دریاچه در چهارمین کنگره جهانی «ذخیره‌گاه‌های زیست‌کُره» که سال ۱۳۹۴ خورشیدی در «لیما» پایتخت پرو برگزار شد، توسط یونسکو به‌عنوان یک ذخیره‌گاه طبیعی منحصربه ‎فرد ثبت شد. ذخیره‎گاه‎های زیست‎کُره به مناطقی در سطح زمین گفته می‎شود که حفاظت و نگهداری از آن‎ها برای ادامه حیات سایر بخش‎های کره زمین ضروری است.