دیر زمانی این دیار را شهر مغان می‌نامیدند و نامش را از آتش گرفته است هرچند در طول تاریخ طولانی که دارد مامن بسیاری از پادشاهی‌ها از اشکانیان و ساسانیان گرفته تا پناهگاه اسماعیلیون بود اما امروز به نام شهر طلای خندان معروف است. اینجا دامغان است و با سفر به آن از دیوار عظیمی عبور خواهید کرد که به "باروی دامغان" معروف است و در میان شهری زیبا و آرام جای خواهید گرفت که شگفتی‌های فراوانی برای شما به همراه دارد.
چگونه برسید؟
اگر تصمیم به سفر با خودروی شخصی به دامغان دارید برای رسیدن به دامغان سه راه در پیش روی شما قرار خواهد داشت، مسیر اول با طول ۳۳۶ کیلومتر کوتاهترین مسیر پیشنهادی است و از بزرگراه امام رضا(ع) به دامغان می‌رسد. با انتخاب این مسیر از شهرستانهای خاورشهر، پاکدشت، شریف آباد و ایوانکی و دیدن کوه‌های رنگین کمانی به گرمسار میرسید، بعد از آرادان و سرخه به سمنان خواهید رسید و اگر جاده را ادامه دهید در انتهای جاده دامغان پیش روی شما قرار دارد.
اما با انتخاب مسیر دوم مسافتی طولانیتر را در پیش خواهید داشت و برای آن باید ابتدا وارد جاده خلیج فارس شوید و شهرستان حسن‌آباد فشافویه را پشت سر بگذارید و بعد با جاده چرمشهر از این شهرستان عبور کرده و با استفاده از جاده حرم تاحرم (محورقم- گرمسار) به گرمسار برسید. بعد از عبور از گرمسار ادامه مسیر با مسیر اول یکی است. بد نیست بدانید که در این راه ۳۹۲ کیلومتر را طی کرده‌اید.
اما مسیر سوم از جاده دماوند به مقصد می‌رسد و با انتخاب آن از جاجرود به پردیس و بعد به رودهن میرسید و برای ادامه مسیر باید آزادراه آیت‌اله خامنهای را ادامه دهید تا به فیروزکوه برسید. با ادامه مسیر از جاده فیروزکوه- سمنان به سمنان میرسید و ادامه مسیر با مسیر اول یکی است. در کل ۳۴۲ کیلومتر را طی کرده‌اید.
اگر هم بخواهید با اتوبوس به این سفر بروید باید از پایانه جنوب به مقصد دامغان بلیت تهیه کنید. برای سفر با هواپیما نیز از خط هوایی تهران- شاهرود و یا تهران سمنان استفاده کنید و با تاکسی‌های فرودگاه خود را به دامغان برسانید.
برای سفر با قطار نیز خط راه‌آهن تهران را به مقصد سمنان ترک کنید و با تاکسی خود را به دامغان برسانید.
شهری با طلوعی زیبا و شب‌های پرستاره
دامغان شهری است زیبا و آرام که بیشترین تمرکز ساخت و سازها در بخش مرکزی شهر انجام شده و با این وجود ارتفاع بیشتر خانه‌ها بیشتر از دو یا سه طبقه نیست. درواقع می‌توانید در دامغان افق دیدتان را تا طلوع خورشید ادامه دهید و زیبایی و گرمای آن را حس کنید.
البته باتوجه به آنکه دامغان در دامنههای کوه البرز و رو به بیابان قرار دارد جنگل و کویر با شب‌های پرستاره را باهم در سبد سفر شما قرار می‌دهد.
کتیبهها، دامغان را شهری که دارای ۹۹ نگهبان است معرفی کردهاند شاید به همین جهت است که هنگام ورود به شهر با بقایایی از دیوارهایی روبه رو می‌شوید که زمانی باروهای شهر بودند و از آن در مقابل هجوم بیگانگان دفاع می‌کردند.
پس از گشت و گذار در شهر و دیدن خانه‌های زیبای آن می‌توانید سری به بازار بزنید. همیشه بازارگردی یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سفر است چراکه ضمن خرید محصولات محلی می‌توانید با مردمان یک شهر از نزدیک آشنا شوید و آداب و رسوم آن را از نزدیک شاهد باشید.
بازار دامغان ۵ در ورودی و دیوارهای کاهگلی دارد که با رفتن به درون دالان‌های آن علاوه بر لذت بردن از معماری خاص و زیبای آن با طاق‌های آجری که دارد، از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در آن پیدا کنید. در این بازار می‌توانید انواع محصولات محلی و سنتی را خردیداری کنید. بازار دامغان یکی از یادگارهای دوران قاجار است. در نگاه اول سقف دالانی و گنبدی شکلش که یکی در میان دارای نورگیر است شما را مبهوت خود می‌کند. تویزه‌های جناغی روی نیم ستون‌ها و همچنین در چوبی وسط بازار که به کاروانسرایی بزرگ باز می‌شود نیز از دیگر شگفتی‌های این بازار سنتی است.
اگر گشت و گذارتان در بازار تمام شد و توانستید دل از خرید بکنید، سری به سمت سایر جاذبه‌های تاریخی دامغان بروید و سری به مسجد جامع دامغان بزنید که با مناره ۳۲ متری انتظار شما را می‌کشد و البته برای دیدن آن باید ۱۰۵ پله را بالابروید. این مسجد با چهار شبستان، زیرزمین و یک مناره که در دوره غزنویان ساخته و در دوران قاجار مرمت شده، از جاذبه‌هایی است که در مرکز دامغان قرار دارد و البته یکی از تجربه‌هایی که می‌توانید در مسجد جامع داشته باشید، پژواک صدایتان است که شگفت‌زده‌تان می‌کند.
در نزدیکی مسجد جامع دامغان سری هم به محله خوریا بزنید و برج پیر علمدار را ببینید؛ برجی با گنبد مخروطی شکل که ارتفاع ۱۳ متری دارد و نمای آجری آن نظرتان را جلب می‌کند. این مکان را دومین برج کهن ایران بعد از "گنبد قابوس گرگان" می‌نامند.
مجموعه تاریخی امامزاده جعفر با نمای آجری نیز در مرکز دامغان قرار دارد و با رفتن به آن می‌توانید از بقعه امامزاده جعفر(ع) و بقعه امامزاده محمد(ع)، آرامگاه شاهرخ و بنای چهل دختران که قدمت آنها به دوران سلجوقی، تیموری و ایلخانی برمی‌گردد، دیدن کنید.
نمی‌شود به دامغان رفت و سری به " تاریخانه" نزد. مسجدی که به چهل ستون دامغان معروف است. این بنا یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های دامغان است که تاریخی طولانی برای تعریف کردن دارد. هر ستون آن صدها داستان در دل خود ثبت کرده و معماری آن را به دوره ساسانیان نسبت می‌دهند. البته سبک معماری آن شبیه به مسجد نبی(ص) ساخته شده و رواق و شبستان‌های متعددی دارد.
دامغان ازجمله مقاصد گردشگری است که آثار تاریخی متعددی برای دیدن دارد. برخی از این آثار در اطراف شهر دامغان قرار دارند که از آن جمله می‌توان به برج ۱۲ وجهی مهماندوست اشاره داشت. این برج در بین اهالی به برج معصومزاده یا امامزاده معروف است. معماری و نوع آجرکاریهایش مربوط به دوره سلجوقی است و بسیار شبیه به برج طغرل شهر ری است و از این جهت به برج طغرل هم معروف است. باتوجه به ۱۲ وجهی بودن آن می‌توان کارکردی شبیه به برج طغرل برای آن تصور کرد و اینگونه پنداشت که برج مهماندوست هم نوعی ساعت آفتابی است که در طول روز و گردش خورشید ساعات مختلف را نشان می‌دهد.
اگر اهل کوهنوردی هستید، می‌توانید سری به قلعه گرد کوه یا دژ گنبدان بزنید. همانطور که از نام این اثر مشخص است برای رسیدن به آن باید از پیچ و خم‌های زیادی عبور کنید چراکه قلعه‌ها و دژها معمولا در مکان‌های صعب‌العبور ساخته می‌شدند بخصوص که زمان ساخت آن را به اسماعیلیون نسبت می‌دهند و روزگاری پناهگاه آنها بوده. البته در شاهنامه فردوسی از این قلعه به عنوان محل زندگی یا درواقع زندان اسفندیار رویین تن نام برده شده.
شاید هنگام رسیدن به قلعه گرد کوه چند عمارت که از سنگ و ساروج ساخته شده‌اند را در نقاط مختلف کوه ببینید. این عمارت‌ها به عنوان دیده‌بان این قلعه کاربرد داشتند.
اگر دلتان گشت و گذار در طبیعت را طلب کرده است سری به چشمه علی دامغان بزنید. با رسیدن به این مقصد، منطقهای کوهستانی و خوش آب و هوا پیش روی‌تان ظاهر می‌شود که تمام آنچه از بناهای آجری و گچی که نمایی از کویری بودن شهر را در ذهنتان بوجود آورده بود، پاک می‌کند و بهشتی زیبا را پیش روی‌تان نمایان می‌سازد.
در این منطقه دو دریاچه و دو عمارت تاریخی به‌جای مانده از فتحعلی شاه قاجار وجود دارد که در میان آب ساخته شده‌اند و زیبایی آن محصورتان می‌کند. البته زیبایی مقرنس‌ها و طاق‌های جناغی عمارت خشتی آقا محمدخانی که در دو طبقه ساخته شده نیز بی‌نظیر هستند.
حالا که به شمال و شرق و غرب دامغان سرزده‌اید، پیشنهاد میکنیم که برای خاتمه سفر سری هم به موحوطه باستانی تپه حصار در حاشیه‌ی جنوبی شهر دامغان بزنید. قدمتش به ۷۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد. ساختمانی بزرگ و دارای گچبری‌های زیبا در حدود دویست متری این محوطه تاریخی وجود دارد.
دریاچه نمک یا کویر حاج علی قلی نیز در جنوب شهر دامغان و نزدیکی روستای حسن‌آباد قرار دارد. این دریاچه بلورین از جنس نمک است و می‌توانید در میان آن گام نهید و همچون مغان در میان دریاچه راه بروید و انعکاس تصویر خود و آسمان بالای سرتان را زیرپایتان ببینید. شب‌های آن نیز بسیار زیباست چراکه نه تنها یک آسمان پرستاره در بالای سرتان دارید بلکه هزاران ستاره دیگر نیز زیرپایتان می‌درخشند که قطعا شما را مسحور خود خواهد کرد.
جشنی برای طلای خندان دامغان
سحر و جادوی دامغان فقط به شب‌های پرستاره و جاذبه‌های بی‌نظیر آن ختم نمی‌شود بلکه این شهر را به مامن طلای خندان می‌شناسند. طلایی که طعم آن آشنای مزاج هر ایرانی است. دامغان به عنوان شهر پسته نیز معروف است. شاید به همین جهت است که هر سال "جشن پسته دامغان" به میزبانی این شهر برگزار می‌شود و می‌تواند بهانه‌ای خوبی برای سفر و دیدن تمام جاذبه‌های مسحورکننده دامغان شود.
دامغانی‌ها در جشن پسته انواع محصولات را ارائه می‌دهند. انواع پسته‌ها از اکبری و کله قوچی گرفته تا احمدآقایی و شاه‌پسند و... و انواع محصولاتی که از پسته تهیه می‌شود در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.
این جشن نیز همانند سایر جشنوارههای ایرانی با اجرای موسیقی شاد و رقص و آواز محلی همراه است. برگزاری مسابقات محلی، اجرای نمایش و آیین شکرگزاری که اغلب در کاشت تا برداشت محصول انجام می‌شود همراه با نغمههای محلی از دیگر برنامههاست تا در جامعه زنده کنند که "شکر نعمت نعمتت افزون کند" و برنامههای فاخر فرهنگی دیگر با حضور هنرمندان ۱۳ استان کشور و اجرای جنگ شاد شبانه همراه است.
از سفال تا فرش دستبافت
معمولا سفر بدون خرید سوغات چیزی کم دارد. دامغان علاوه بر انواع پسته و محصولاتی که از آن تهیه می‌شود صنایع دستی متنوعی نیز دارد. سفال یکی از آنهاست. قدمت سفال دامغان به شش هزار سال قبل می‌رسد. در واقع سفال دامغان طرح و شکل خاص خود را دارد و بیشتر شبیه به سفال‌های سمنان است و با آنچه از سفال همدان و لالجین در ذهن دارید تفاوت دارد.
سفال دامغان بیشتر شرح زندگی کویری را در پس زمینه دارد و کرم رنگ است و تصاویری محو از درخت و قوچ و آهو را در آن به نمایش می‌گذارد.
معرق، منبت، قلمکار، جاجیم، گلیم، خراطی، پته دوزی نیز از دیگر صنایع دستی دامغان هستند.
همچنین انواع چهل‌تکه‌دوزی و تابلوهای نمابرجسته و البته رومیزی‌ها، روسری‌ها و روتختی‌هایی با چاپ قلمکار از دیگر سوغاتی‌هایی هستند که می‌توانید در سفر به دامغان تهیه کنید.
گلیم و جاجیم که معمولان نقش‌های حیوانی، گیاهی و هندسی دارند در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و البته فرش‌های دستبافت از دیگر صنایع دستی دامغان هستند.
خوشمزه‌های دامغانی
از آنجا که دامغان شهر پسته است قطعا انواع محصولات و شیرینی‌هایی که با پسته درست می‌شوند در سبد خرید شما جای خواهند داشت. ضمن آنکه انواع پسته و خشکبار را با قیمت‌های مناسب می‌توانید تهیه کنید.
شیرینی باقلوای دامغان نیز معروف است و از آنجا که دامغان خواستگاه پسته است، باقلوای پسته‌ای دامغان از شهرت خوبی برخوردار است. ترِحلوا نیز یکی از سوغاتی‌های دامغان است که از آرد برنج، شکر، گلاب، زعفران درست می‌شود و کمی شل‌تر از حلوای معمولی است.
حلوای شیره نیز با آرد گندم و شیره انگور درست می‌شود و طعم خاصی دارد. برشتوک که در انواع برشتوک گندم و برشتوک نخودچی درست می‌شود نیز از دیگر خوشمزه‌های این سفر هستند.
انواع نان‌های سنتی و شیرینی رشته برشته، شیرینی برنجی، قطاب، لابلو، نان دادچه و سمنو از دیگر سوغاتی‌هایی است که می‌توانید به عنوان خوراکی برای عزیزانتان تحفه ببرید. خربزه و انگور نیز از محصولات باکیفیت دامغان هستند.
اگر به دنبال غذاهای دامغانی هستید حتما طعم خورشت پسته را بچشید. آش ترش، اشکنه، ته چین اسفناج، ته‌چین بادمجان، شوید پلو با لوبیا، زردک پلو، کته شیر، ماست جوش، مانی پلو نیز از دیگر غذاهای خوشمزه شهردامغان هستند.
کجا اقامت داشته باشید؟
برای استراحت در این شهرستان علاوه بر دو هتل جهانگردی و هتل دانش، یک واحد اقامتی و چندین اقامتگاه بوم‌گردی در سرتاسر شهرستان به صورت پراکنده وجود دارد که بنا به منطقه خود می‌توانید آنها را انتخاب و اقامت داشته باشید.