گنبد جَبَلیه که «گنبد گنج»، «گنبد گبری» و «جبل‌سنگ» نیز نامیده میشود، یادگاری از دوران سلجوقی در بخش شرقی شهر کرمان است. گفته میشود که نامیده شدن این گنبد به جبل‌سنگ به دنبال کاربرد فراوان سنگ در ساخت این سازه بوده است. نوشته شده که کاربرد گنبد جبلیه آرامگاهی بوده است و با آیین زرتشت و دوران شاهنشاهی ساسانی پیوندی داشته که در نام گنبد گبری نیز دیده میشود.
گروهی گنبد جبلیه را آرامگاه «سید محمد تباشیری» و عدهای آن را آرامگاه حکیمی به نام «دانیال»، ملقب به «پیرمراد» دانستهاند و گروهی دیگر نیز آن را پرستشگاهی بودایی یا «استوپا» خواندهاند که به دوران مغول باز میگردد.
نام گنبد جبلیه نخستین بار در تاریخ در «تذکره الاولیا»ی محرابی کرمانی مربوط به قرن دهم آمده است. گنبد جبلیه در خود موزه سنگ را جای داده است. در این موزه مجموعه‌ای از تعداد بسیاری سنگ نوشته از سازههای گوناگون نگهداری میشود که هر یک داستانی دارد.
گنبد جبلیه یک بنای هشت پهلو به بلندای 18 متر است. هر پهلوی بیرونی این سازه از بیرون نزدیک به 7 متر و از درون 4 متر است. ضخامت هر هشت دیوار این گنبد بیش از 3 متر است. ماده به کار رفته در ساخت سازه سنگِ لاشه و ملاتی سخت از آهک و ماسه است.
گنبد تک پوش جبلیه سراسر از آجر سفید و به ضخامت 12 متر است. تنه گنبد از سنگ و به بلندای 8 متر است. در میانه تنه گنبد نورگیر جای داده شده است.
گنبد جبلیه در شرق شهر کرمان، در حاشیه بلوار قائم قرار دارد و در تمام ساعات شبانهروز امکان بازدید از آن فراهم است.
